Η Παναγία Παραμυθία* η Βατοπαιδινή. Η εικόνα της στη Λάγουρα Άργους Ορεστικού (μέσα του 19ου αι.)
*Η Παραμυθία = Η Προτρέπουσα εις σωτηρίαν
Το μικρό χωριό Λάγουρα Καστοριάς βρίσκεται τρία περίπου χιλιόμετρα έξω απ’ το Άργος Ορεστικό, στη νότια πλευρά του, και αποτελεί σήμερα έναν ολιγάνθρωπο συνοικισμό αυτού. Το εν λόγω χωριό συγκροτήθηκε πιθανότατα περί τα τέλη του 18ου – αρχές του 19ου αιώνα, από Βλάχους κτηνοτρόφους της Μοσχόπολης, οι οποίοι έκτισαν τότε και τον μοναδικό ναό του, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο ναός αυτός είναι σχετικώς μικρών διαστάσεων και διαθέτει στο εσωτερικό του τρεις φορητές εικόνες παλαιότερές του, χρονολογούμενες στον 17ο και 18ο αιώνα, που μεταφέρθηκαν εκεί μάλλον απ’ τη Μοσχόπολη. Έχει επίσης εντός του, ο ίδιος ναός, ένα λιτό τέμπλο και αρκετές εικόνες τού 1853, λίγες τοιχογραφίες του έτους 1875, και δύο – τρεις μικρές εικόνες, που είναι έργα λαϊκού αγιογράφου των μέσων του 19ου αιώνα.
Απ’ τις προαναφερόμενες λαϊκότροπες εικόνες του 19ου αιώνα, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για τον θεματικό της τύπο και για το αντίστοιχό του νοηματικό περιεχόμενο, είναι η Παναγία Παραμυθία η Βατοπαιδινή. Πρόκειται για ένα έργο μικρών διαστάσεων και μέτριας καλλιτεχνικής αξίας, που έχει καταστραφεί μερικώς στο κάτω άκρο του. Η εικόνα αυτή παρουσιάζει τη Θεοτόκο σε προτομή, να έχει γερμένη δεξιά τη φωτοστεφανωμένη κεφαλή της, να κρατάει στην αριστερή αγκαλιά της τον μικρό Χριστό και να πιάνει σφιχτά με τη δεξιά της παλάμη τον καρπό του αντίστοιχου χεριού του Κυρίου, που είναι σηκωμένο στο ύψος του προσώπου της.
Η πρωτότυπη εικόνα της Παναγίας Παραμυθίας είναι μία υψηλόπνοη τοιχογραφία, που φιλοτεχνήθηκε από έναν άξιο αγιογράφο κατά τον 14ον αιώνα στον εξωνάρθηκα τού Καθολικού της Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους, Αρχικώς, η εν λόγω τοιχογραφία παρουσίαζε τη Θεοτόκο, πιθανότατα, κατά τον τύπο της Οδηγήτριας, δηλαδή σε προτομή, να κρατάει στην αγκαλιά με το αριστερό της χέρι τον μικρό Χριστό και να έχει τη δεξιά της παλάμη υψωμένη και απλωμένη προς Αυτόν (τον Χριστό), σε οδηγητική – κατευθυντική – παροτρυντική θέση. Κάποιο πρωινό της μνημονευόμενης χρονικής περιόδου, η περιγραφόμενη τοιχογραφία της Ιεράς μονής Βατοπαιδίου, αυτομεταλλάχτηκε μορφολογικά, κατά θαυματουργικό τρόπο, και διαφοροποιήθηκε ριζικά ως προς το συμβολικό της περιεχόμενο. Οι ακριβείς συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες έγινε η συγκεκριμένη μεταλλαγή και η νέα μορφή που πήρε η όλη σύνθεση της εξεταζόμενης εικόνας παρουσιάζονται στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση:
https://www.monastiriaka.gr/panagia-paramythia-iera-megisti-moni-vatopaidiou-n-15538.html
Κλείνοντας την περιγραφή της εξεταζόμενης εικόνας της Λάγουρας, σημειώνουμε, ότι πρόκειται για μία λαϊκότροπη εικόνα, που είναι μικρή μεν σε μέγεθος και καλλιτεχνική αξία, αλλά πολύ μεγάλη σε πνευματικό περιεχόμενο, δηλαδή στο θεολογικό στοιχείο που κυρίως επιζητείται να διαθέτει η κάθε μία απ’ τις λατρευτικές μας εικόνες. Τέλος, τονίζουμε, ότι η παρουσία της εικόνας αυτής στη Λάγουρα δηλώνει ενδεικτικά τους μακροχρόνιους και ακατάλυτους πνευματικούς δεσμούς που υπάρχουν μεταξύ της Καστοριάς και της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους.
Σημείωση. Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα ομοθεματικής μελέτης του Γιώργου Τ. Αλεξίου, η οποία δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα Καστοριανός Πολίτης, αριθμ. Φύλλ 174 / 20 – 1 – 2006.
