Τα φωτοβολταϊκά και πόσο συμφέρει η τοποθέτηση αντλίας θερμότητας
Για να τοποθετήσει ένα νοικοκυριό μια αντλία θερμότητας την οποία θα ηλεκτροδοτήσει με το ρεύμα που θα παράγει ένα φωτοβολταϊκό θα πρέπει να προχωρήσει σε επενδύσεις συνολικού ύψους 10.000 έως και 20.000 ή 25.000 ευρώ, κάτι που εξαρτάται από την επιφάνεια του ακινήτου, τις καιρικές συνθήκες στην περιοχή όπου βρίσκεται, αλλά και την ποιότητα των υλικών και των μηχανημάτων που θα εγκατασταθούν.
Πώς λοιπόν θα χρηματοδοτηθούν αυτές οι επενδύσεις; Πόσα νοικοκυριά διαθέτουν τη δυνατότητα να «σηκώσουν» τέτοια ποσά; Ποια θα είναι η συμβολή του κράτους, το οποίο με τη σειρά του αναμένεται να χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τουλάχιστον 4-5 δισ. ευρώ για να προωθήσει τις «πράσινες επενδύσεις»; Και πώς θα διασφαλιστεί ότι η προσπάθεια να μετατραπούν τα νοικοκυριά σε «παραγωγούς» ηλεκτρικής ενέργειας μηδενίζοντας ταυτόχρονα τις εκπομπές ρύπων δεν θα εξελιχθεί σε ένα μηχανισμό διεύρυνσης των οικονομικών ανισοτήτων, όπου τις εξαιρετικά αποδοτικές επενδύσεις θα κατορθώσουν να υλοποιήσουν μόνο όσοι έχουν την απαιτούμενη ρευστότητα ή πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό;
Το πρόγραμμα RepowerEU θα προωθήσει την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας στα νοικοκυριά, καθώς είναι η πηγή θέρμανσης που μπορεί να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα, ειδικά το πετρέλαιο θέρμανσης. Θα προωθήσει, επίσης, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ως τη λύση που θα απαλλάξει τα νοικοκυριά από το άγχος της τιμής της κιλοβατώρας και τον φόβο της διακοπής ηλεκτροδότησης σε περίπτωση που «παγώσει» η ροή του φυσικού αερίου.Με μια κρατική επιχορήγηση 30%-40%, η απόσβεση της αντλίας θερμότητας μπορεί να γίνει σε 5 έως 7 χρόνια.
Ουσιαστικά, από τη στιγμή που οι ηγέτες των χωρών-μελών της Ε.Ε. θα ανάψουν το πράσινο φως για την υλοποίηση της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα 300 δισ. ευρώ των διαθέσιμων πόρων θα κατανεμηθούν στις χώρες-μέλη και η κάθε χώρα θα προτείνει προγράμματα για την απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων που θα δοθούν υπό μορφήν δανείων ή επιδοτήσεων. Στην Ελλάδα, οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για χορηγήσεις χαμηλότοκων δανείων συνολικού ύψους περίπου 4-5 δισ. ευρώ και επιχορηγήσεις που μπορούν να φτάσουν στο 1 δισ. ευρώ. Αυτοί οι πόροι θεωρείται δεδομένο ότι θα χρηματοδοτήσουν νέους γύρους του προγράμματος «εξοικονομώ», αλλά και ειδικά προγράμματα ενίσχυσης για την τοποθέτηση φωτοβολταϊκών.
Το κίνητρο ενός νοικοκυριού στο να προχωρήσει στην επένδυση είναι πολύ ισχυρό και προκύπτει από το ακόλουθο παράδειγμα: Για μια μονοκατοικία 150 τετραγωνικών μέτρων στην Κεντρική Ελλάδα –ακόμη και σωστά μονωμένη, που σημαίνει ότι οι ενεργειακές ανάγκες μπορούν να καλυφθούν με 50-60 κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό– με την τιμή του πετρελαίου θέρμανσης στα 1,6 ευρώ το λίτρο, η κάλυψη των αναγκών θέρμανσης απαιτεί περισσότερα από 1.200 ευρώ τον χρόνο. Με την αντλία θερμότητας, η ανάγκη της θέρμανσης μπορεί να καλυφθεί με περίπου 2.000 κιλοβατώρες τον χρόνο, οι οποίες ακόμη και αν κοστίσουν 0,25 ευρώ η μία (σ.σ. είναι η εκτιμώμενη τελική τιμή λιανικής που αναμένεται να διαμορφωθεί με την ενεργοποίηση του νέου μηχανισμού), η ετήσια επιβάρυνση δεν θα ξεπεράσει τα 515 ευρώ. Αν μάλιστα γίνει και μια πρόσθετη επένδυση για την εγκατάσταση ενός φωτοβολταϊκού, η ετήσια επιβάρυνση για τη λειτουργία της αντλίας θερμότητας μπορεί σχεδόν να εκμηδενιστεί. καθώς το απαιτούμενο ηλεκτρικό ρεύμα θα το παράγει το φωτοβολταϊκό.
Με μια κρατική επιχορήγηση της επένδυσης της τάξεως του 30%-40%, η απόσβεση της συγκεκριμένης επένδυσης –η οποία για το συγκεκριμένο διαμέρισμα μπορεί να κινηθεί στην περιοχή των 10.000-15.000 ευρώ- μπορεί να γίνει σε 5 έως 7 χρόνια. Η περίοδος απόσβεσης και το κέρδος που θα παραχθεί στη συνέχεια είναι προφανές ότι εξαρτώνται από τη μελλοντική πορεία των τιμών. Ωστόσο, το βασικό πλεονέκτημα για το νοικοκυριό είναι ότι η επένδυση ουσιαστικά εκμηδενίζει το ρίσκο πιθανής εκτόξευσης της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας στο μέλλον. Διότι το νοικοκυριό θα διαθέτει τον πιο οικονομικό (από άποψης κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας) μηχανισμό κάλυψης των αναγκών θέρμανσης και ζεστού νερού χρήσης και ταυτόχρονα ένα μηχανισμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα καλύπτει και την αντλία θερμότητας, αλλά και τις υπόλοιπες ηλεκτρικές συσκευές του ακινήτου.
Η προώθηση αυτών των επενδύσεων ήταν ούτως ή άλλως στα σχέδια της Ευρώπης, καθώς δια-σφαλίζεται ο στόχος της μείωσης των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα. Η εκτίναξη των τιμών ενέργειας αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι οι δύο εξελίξεις που καθιστούν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη να προχωρήσουν γρήγορα οι επενδύσεις, κάτι που θα έχει πολύ θετικό αντίκτυπο και σε επίπεδο ΑΕΠ και σε δημοσιονομικό επίπεδο. Οσο μεγαλύτερη είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τα νοικοκυριά, τόσο μικρότερη είναι η ανάγκη επιδότησης για τη συγκράτηση της τιμής της κιλοβατώρας, ενώ όσο περισσότερο ρεύμα παράγεται από τον ήλιο (και επίσης όσο μικρότερη είναι η ανάγκη παραγόμενης ενέργειας καθώς η αντλία θερμότητας αυτό κάνει), τόσο μειώνονται οι εισαγωγές είτε ηλεκτρικής ενέργειας είτε πετρελαίου ή και φυσικού αερίου.
Οι τρεις εναλλακτικές για τα φωτοβολταϊκά στο σπίτι
Η τοποθέτηση αντλιών θερμότητας προς το παρόν έχει επιδοτηθεί μόνο σε όσους εντάχθηκαν στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ», ενώ για τα φωτοβολταϊκά, προς το παρόν δεν υπάρχει πλαίσιο ενίσχυσης των νοικοκυριών. Στον προηγούμενο κύκλο του «Εξοικονομώ», που άνοιξε το 2020 και βρίσκεται ακόμη σε στάδιο εκτέλεσης των εργασιών, τα φωτοβολταϊκά είχαν συμπεριληφθεί στη λίστα των επιχορηγούμενων επενδύσεων, αλλά από το τελευταίο πρόγραμμα αφαιρέθηκαν. Ετσι, όποιος δεν διαθέτει «εισιτήριο» για το «Εξοικονομώ», καλείται σε αυτή τη φάση να χρηματοδοτήσει μόνος του το υψηλό επενδυτικό κόστος, ενώ πρόσθετα προβλήματα δημιουργεί το ακριβό κόστος δανεισμού. Χωρίς προσημείωση ακινήτου ή δέσμευση μετρητών, το δάνειο μπορεί να έχει κόστος άνω του 6%-8% ενώ η πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση δεν είναι δεδομένη για όλους.
Ακόμη και όσοι συμπεριέλαβαν τις επενδύσεις στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ» έχουν αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα, τα οποία μάλιστα διογκώθηκαν από τη στιγμή που ξέσπασε η πληθωριστική κρίση. Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» «υποχρεώνει» το νοικοκυριό να καλύψει την ίδια συμμετοχή στην επένδυση ενώ το τμήμα της επιδότησης πρακτικά πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τον προμηθευτή, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να λάβει τα χρήματα με την ολοκλήρωση του έργου. Στην πράξη, αυτός ο κύκλος του χρήματος δημιούργησε αρκετά προβλήματα, ειδικά από τη στιγμή που άρχισαν οι μεγάλες ανατιμήσεις στα υλικά. Οι αντλίες θερμότητας έχουν ανατιμηθεί κατά αρκετές εκατοντάδες ευρώ μέσα στους τελευταίους μήνες, ενώ την ανηφόρα έχουν πάρει όλα τα απαιτούμενα υλικά (φίλτρα, χαλκοσωλήνες κ.λπ.), όπως επίσης και τα εξαρτήματα για τα φωτοβολταϊκά. Προϋπολογισμοί που καταρτίστηκαν στα τέλη του 2020 με τις τότε τιμές (σ.σ. ιδίως ο διαγωνισμός του προηγούμενου «Εξοικονομώ» έτρεξε στις αρχές του 2021 πριν ξεσπάσει η ενεργειακή κρίση) υλοποιούνται τώρα που οι τιμές είναι εντελώς διαφορετικές. Αυτό σημαίνει προβλήματα κατά την εκτέλεση των έργων ιδιαίτερα από τα νοικοκυριά που δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις διαφορές. Αντίστοιχα, όμως, θα είναι τα προβλήματα και στον νέο κύκλο του προγράμματος, καθώς οι ανατιμήσεις είναι συνεχείς και μεγάλες.
Στα φωτοβολταϊκά, οι εναλλακτικές των νοικοκυριών είναι αυτήν τη στιγμή οι εξής:
1. Να εγκαταστήσουν ένα πλήρως αυτόνομο σύστημα που θα αποθηκεύει την ηλεκτρική ενέργεια σε μπαταρίες και ουσιαστικά θα εξασφαλίζει τη δυνατότητα ηλεκτροδότησης του νοικοκυριού χωρίς σύνδεση σε κάποιον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας. Το επενδυτικό κόστος είναι πολύ υψηλό λόγω των συσσωρευτών αποθήκευσης ενέργειας.
2. Να παράγουν ενέργεια και να τη συμψηφίζουν με την ενέργεια που καταναλώνουν. Το νοικοκυριό παραμένει συνδεδεμένο με πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας και ο συμψηφισμός γίνεται με την εγκατάσταση μετρητών. Για όσους μάλιστα δεν διαθέτουν χώρο στην ταράτσα ή στη στέγη (ή τη δυνατότητα να τα «βρουν» με τους υπόλοιπους ενοίκους της πολυκατοικίας) υπάρχει η εναλλακτική λύση του «εικονικού συμψηφισμού». Με αυτή τη λύση –η οποία ανθεί σε χώρες της νότιας Ευρώπης– το νοικοκυριό προαγοράζει ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος που παράγεται από ένα φωτοβολταϊκό που ελέγχεται από τον πάροχο, το οποίο μπορεί να είναι εγκατεστημένο οπουδήποτε.
3. Να πωλούν την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια στον προμηθευτή τους. Αυτή η λύση συμφέρει ουσιαστικά μόνον όσους έχουν δυνατότητα εγκατάστασης φωτοβολταϊκού σε εξοχικά ή δευτερεύουσες κατοικίες, όπου η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε ετήσια βάση είναι μικρή και καθιστά ασύμφορη τη λύση του «συμψηφισμού».
