Το εξωκκλήσι του οσίου Ονουφρίου (+ 12 Ιουνίου) στο χωριό Πτελέα Καστοριάς

Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου

Πλησίον του χωριού Πτελέα Καστοριάς, σε απόσταση 1χλμ. περίπου απ’ την είσοδο του οικισμού του, υψώνεται ένας μικρός πανέμορφος γήλοφος, που έχει στην κορυφή του τον αξιόλογο βυζαντινό ναό του Αγίου Νικολάου του Πετρίτη. Αυτός ο ναός είναι σχεδόν εξολοκλήρου πετρόκτιστος, μονόχωρος και με καμαρωτή στέγη. Στην πρόσοψή του κι ακριβώς επάνω απ’ τη μοναδική του είσοδο, έχει μία επιμήκη εντυπωσιακή επιγραφή καμωμένη με εντοιχισμένους κεράμους, που αναφέρει τα εξής: “Εκτίσθη εν έτει 1417”.

Πολύ κοντά στον εν λόγω εξοχικό ναό του Αγίου Νικολάου του Πετρίτη βρίσκεται η αρχή ενός ανηφορικού αγροτικού δρόμου που καταλήγει, μετά από 2 χλμ. περίπου, στο θεματικό κι εξεταζόμενο ξωκλήσι του οσίου Ονουφρίου. Το ξωκκλήσι αυτό, σύμφωνα με μαρτυρίες ηλικιωμένων κατοίκων της Πτελέας, είναι πολύ παλιό, καταστράφηκε δε στο παρελθόν 2–3 φορές από αλλοεθνείς χριστιανομάχους και ανακατασκευάστηκε προσφάτως από ευσεβείς κατοίκους τού ίδιου χωριού.

Αναφορικά με τους προαναφερόμενους εξοχικούς ναούς του Αγίου Νικολάου του Πετρίτη και του Οσίου Ονουφρίου, ο Καστοριανός βυζαντινολόγος Γιώργος Αλεξίου έχει την άποψη – στηριζόμενη σε υπάρχοντα σχετικά στοιχεία και σε ανάλογες ενδείξεις -, ότι ήταν κατά το παρελθόν (15ος – 17ος αιών;), ο μεν Άγιος Νικόλαος καθολικό ιεράς Μονής ο δε άγιος Ονούφριος παρεκκλήσι της Μονής αυτής.

Για τον όσιο Ονούφριο αναφέρονται τα εξής στον διαδικτυακό ιστότοπο “Ορθοδοξία”:

Ο Όσιος Ονούφριος και τα δύο λιοντάρια

O Όσιος Ονούφριος ο Αιγύπτιος (320 μ.Χ. – 400 μ.Χ.) τιμάται κάθε χρόνο από την εκκλησία μας στις 12 Ιουνίου. Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στην ομώνυμη Μονή Κερατέας Αττικής και στη Μονή Λειμώνος Λέσβου.

Ο όσιος Ονούφριος ήταν από τις μεγαλύτερες ασκητικές φυσιογνωμίες των αιγυπτιακών έρημων και καταγόταν από την Περσία. Από παιδί ακόμα έδειχνε φλογερό πόθο ολοκληρωτικής αφιέρωσης στο Θεό. Σε νεαρή ηλικία, εντάχθηκε σε μια κοινοβιακή αδελφότητα, όπου για αρκετά χρόνια ασκήθηκε στην πνευματική και σωματική εγκράτεια και στην υπακοή.

Η μεγάλη του ταπεινοφροσύνη έκανε τους αδελφούς του να τον αγαπήσουν πολύ. Όταν ωρίμασε περισσότερο στην ηλικία ο Ονούφριος θέλησε να πάει βαθύτερα στην έρημο, να γνωρίσει και να μιμηθεί τη ζωή των εκεί ασκητών της. Με μεγάλη λύπη η αδελφότητα άφησε ελεύθερο το επίλεκτο αυτό μέλος της. Αφού βάδισε αρκετά μέσα στην έρημο, συνάντησε την καλύβη του ερημίτη Ερμία, που με θεία αποκάλυψη τον περίμενε. Ο Ερμίας τον οδήγησε σε μια καλύβη, κάτω από έναν πελώριο φοίνικα, που δίπλα κελάρυζαν τα νερά μιας καθάριας πηγής.

Εκεί ο Ονούφριος επιδόθηκε σε μεγαλύτερη πνευματική άσκηση, και η φήμη του διαδόθηκε σε όλους τους ερημίτες, που συχνά πήγαιναν να τον συμβουλευθούν και να πάρουν την ευχή του.

Έζησε στην έρημο 60 έτη περίπου, έχοντας ως τροφή την εγκράτειαν και ως πλούτον την πτωχείαν και την ακτημοσύνην. Ο Άγιος Ονούφριος είχεν ως ένδυμα, κατά την προτροπή του Αποστόλου Παύλου, τον Ιησού Χριστόν.

Όπως μαρτυρείται και στον κοντάκιο του, ο Άγιος Ονούφριος δέχτηκε μέσα στην καρδιά του το νοητό και ουράνιο φως και αποδείκτηκε δοχείο της άφθαρτης Τριαδικής Θεότητας, «φως νοητὸν καὶ ουράνιον, ένδον λαβὼν εν καρδίᾳ σου, της ακηράτου Τριάδος δοχείον ώφθης Ονούφριε».

Ο βιογράφος του Αγίου Ονουφρίου ο Όσιος Παφνούτιος, αναφέρει ότι δύο λιοντάρια άνοιξαν τον τάφο του Αγίου στον οποίο ενταφιάσθηκε το ιερό σκήνωμά του. Ο Άγιος Παφνούτιος έθαψε τον Άγιο Ονούφριο μετά το θάνατο του, αφού έσχισε στα δύο το δικό του φτωχό ένδυμα και περιτύλιξε με το μισό το γυμνό σώμα του Οσίου που το σκέπαζαν λευκές τρίχες και κράτησε το άλλο μισό για την κάλυψη του δικού του σώματος. Έτσι, αχίτωνας δηλαδή, αναχώρησε για την άλλη ζωή ο Άγιος Ονούφριος, όχι απλώς τηρώντας αλλά και ξεπερνώντας την εντολή του Κυρίου «ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι, και ο έχων βρώματα ομοίως ποιείτω», αφού γυμνός βρέθηκε στο τέλος της ζωής του.

Απολυτίκιον:

Ήχος α΄. Του λίθου σφραγισθέντος.

Της ερήμου πολίτης και εν σώματι άγγελος, και θαυματουργὸς ανεδείχθης, θεοφόρε Πατήρ ημών Ονούφριε· νηστείᾳ αγρυπνίᾳ προσευχή, ουράνια χαρίσματα λαβών, θεραπεύεις τους νοσούντας, και τας ψυχὰς των πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σε στεφανώσαντι, δόξα τω ενεργούντι διά σου πάσιν ιάματα.

Παρατήρηση: Η παρουσία στην περιοχή της Καστοριάς ιερού ναού αφιερωμένου στον μεγάλο ασκητή όσιο Ονούφριο και η ύπαρξη αρκετών αξιόλογων τοιχογραφιών του στους βυζαντινούς ναούς της δηλώνουν και δεικνύουν τη μεγάλη εκτίμηση που είχαν κατά το παρελθόν κι έχουν και τώρα οι ευσεβείς Καστοριείς προς τον Ορθόδοξο Μοναχισμό.