Ο πατέρας της γυναικολογίας που έκανε πειράματα μόνο σε μαύρες γυναίκες. Τις χειρουργούσε χωρίς τη συναίνεσή τους, χωρίς αναισθητικό, σε πρόχειρο ιατρείο και με θεατές
Στις σελίδες της ιατρικής ιστορίας, ο αμερικανός Μάριον Σιμς είναι καταχωρημένος ως ο «πατέρας της γυναικολογίας». Ωστόσο, οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε για να εξελίξει τον κλάδο της ιατρικής χαρακτηρίστηκαν από τους επικριτές του ως το λιγότερο βάρβαρες.
Σύμφωνα με τον ηθικό κώδικα της αμερικανικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, οι μαύροι δεν θεωρούνταν άνθρωποι, αλλά αντικείμενα ιδιοκτησίας. Πρωταρχικός και μοναδικός ρόλος τους ήταν να υπηρετούν τους λευκούς αφέντες τους. Ο Μάριον Σιμς δεν είχε ποτέ στην κατοχή του σκλάβους. Ήρθε για πρώτη φορά σε στενή επαφή με την εμπορία ανθρώπων μέσω του επαγγέλματός του.
Ήταν γιατρός και δραστηριοποιούνταν σε μία επαρχιακή πόλη της Αλαμπάμα με πολλές φυτείες. Αυτό σήμαινε ότι οι ασθενείς του ήταν κατά κύριο λόγο έγχρωμοι σκλάβοι που δούλευαν εξαντλητικά ωράρια στα χωράφια, καταπονώντας το σώμα τους σε καθημερινή βάση. Έτσι, κάθε φορά που κάποιος από αυτούς τραυματιζόταν ή αρρώσταινε σοβαρά, ο αφέντης του, προκειμένου ο δούλος να «μην αχρηστευτεί», τον έστελνε στον γιατρό Σιμς.
Καθώς οι ασθενείς του δεν είχαν δικαιώματα, ο γιατρός ήταν ελεύθερος να εφαρμόζει πάνω τους ό,τι είδους θεραπεία ήθελε. Τα πρώτα χρόνια ειδικευόταν στις μορφολογικές ανωμαλίες και δυσμορφίες ―στραβά πόδια, αδύναμα χέρια, σχιστίες― οι οποίες έπρεπε να διορθωθούν διότι αναπόφευκτα μείωναν την παραγωγικότητα των εργατών. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου, οι λευκοί γαιοκτήμονες άρχισαν να στέλνουν στο γιατρό όλο και περισσότερες έγχρωμες γυναίκες με προβλήματα γονιμότητας. Τότε, ο Μάριον Σιμς ανακάλυψε την κλίση του στη θηλυκή ανατομία.
Ο πρώτος γυναικολόγος
Το 1850 η γυναικολογία δεν υφίστατο ως ειδικότητα. Μάλιστα, πολλοί γιατροί αρνούνταν να εξετάσουν γυναίκες καθώς επικρατούσε η αντίληψη ότι τα θηλυκά όργανα ήταν βρώμικα και αποκρουστικά. Έτσι, εξ αρχής ο Σιμς κινούνταν στα τυφλά. Πειραματιζόταν με νέες μεθόδους εξέτασης και θεραπείες.
Η πρώτη γυναίκα που αποπειράθηκε να εγχειρήσει ήταν μία 18χρονη λεχώνα, η οποία υπέφερε από προβλήματα ακράτειας μετά τη γέννα. Ο Σιμς την οδήγησε στην πίσω αυλή του σπιτιού του, όπου είχε κατασκευάσει ένα αυτοσχέδιο ιατρείο. Είχε μάλιστα καλέσει φοιτητές ιατρικής, αλλά και άλλους γιατρούς για να κάνει ένα είδος επίδειξης των πρωτοποριακών πρακτικών του.
Η εγχείρηση διήρκεσε μία ώρα, κατά την οποία η 18χρονη κοπέλα ούρλιαζε και σφάδαζε από τους πόνους. Ο Σιμς δεν της είχε κάνει αναισθησία. Την εποχή εκείνη επικρατούσε η πεποίθηση ότι οι μαύροι δεν αισθάνονται πόνο. Η ασθενής επέζησε από θαύμα. Ωστόσο, ο Μάριον Σιμς ήταν ευχαριστημένος με αυτήν την πρώτη απόπειρα και έθεσε ως στόχο να τελειοποιήσει τη μέθοδό του.
Για πάνω από μία δεκαετία, από το 1840 έως και τις αρχές του ’50, ο γιατρός έκανε δεκάδες χειρουργικές επεμβάσεις στο αυτοσχέδιο ιατρείο της αυλής του. Η συντριπτική πλειονότητα χωρίς αναισθησία και πάντα με την παρουσία θεατών.
Στην αυτοβιογραφία του αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δεν υπήρξε ούτε μία μέρα που να μην είχα στη διάθεσή μου ένα άτομο να εγχειρίσω». Πράγματι, στο σπίτι του Σιμς βρισκόταν ανά πάσα στιγμή κάποια μαύρη κοπέλα πάνω στην οποία μπορούσε να εξασκήσει τις πρακτικές του, καθώς δυνητικά, όλες οι σκλάβες της ευρύτερης ήταν ασθενείς του.
Μετά από μία πενταετία συνεχών πειραμάτων, κατάφερε να τελειοποιήσει την επέμβαση επιδιόρθωσης του κυστιδικού συριγγίου. Παράλληλα εφηύρε το μητροσκόπιο, τον σιγμοειδή καθετήρα, ενώ καθιέρωσε την στάση του Σιμς που χρησιμοποιείται κατά την ορθική εξέταση έως σήμερα. Πλέον άρχισε να εγχειρεί και λευκές γυναίκες, πάντα όμως με αναισθησία.
Το 1853 μετακόμισε με τη γυναίκα του στη Νέα Υόρκη όπου ίδρυσε την πρώτη γυναικολογική κλινική.
Σύγχρονοι επικριτές
Η συμβολή του Μάριον Σιμς στην εξέλιξη της γυναικολογίας είναι αδιαμφισβήτητη. Οι μέθοδοί του όμως ήταν εντελώς αντιδεοντολογικές και συχνά εγκληματικές προς τις έγχρωμες γυναίκες. Οι ασθενείς του δεν είχαν την επιλογή της συναίνεσης ή της άρνησης. Ο γιατρός τις μεταχειριζόταν σαν άβουλα πειραματόζωα.
Ειδικά τα τελευταία χρόνια, οργανωμένες ομάδες ακτιβιστών έχουν αιτηθεί να αφαιρεθούν όλα τα αγάλματα του Σιμς από πλατείες και πανεπιστήμια της χώρας. Τα χαρακτηρίζουν ως σύμβολα μίσους, που τιμούν έναν άνθρωπο που κακοποίησε βάναυσα τις γυναίκες. Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι δεν γίνεται να κριθεί αναχρονιστικά η ηθική ενός επιστήμονα που έζησε δύο αιώνες πριν, όταν έννοιες όπως το φυσιολογικό και το δεοντολογικό είχαν εντελώς διαφορετική σημασία από τη σημερινή. Παρόλα αυτά, αρκετές είναι οι πόλεις και τα ιδρύματα που συμφωνούν με τις φωνές των επικριτών.
Τον Ιανουάριο του 2018, η πολιτεία της Νέας Υόρκης προχώρησε την καθαίρεση του αγάλματος του Μάριον Σιμς από το Σέντραλ Παρκ. Η προτομή του μεταφέρθηκε σε ένα νεκροταφείο του Μπρούκλιν και η επιγραφή αντικαταστάθηκε. Η νέα μαρμάρινη πλάκα αναφέρει το βίο και τη συμβολή του γυναικολόγου στην σύγχρονη ιατρική, τονίζει όμως και τις αντιδεοντολογικές μεθόδους που κατ’ εξακολούθηση χρησιμοποιούσε.
Φωτογραφία: wikimedia
