Ο ναός των Αγίων Αναργύρων στο Βογατσικό Καστοριάς (μέσα 19ου αιώνα)
Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου
Το ιστορικό και όμορφο χωριό Βογατσικό Καστοριάς έχει δύο ενοριακούς ναούς, του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου και των Αγίων Αποστόλων. Δίπλα στον δεύτερο εξ αυτών, δηλαδή στο ναό των Αγίων Αποστόλων υπάρχει ένας ακόμη αξιόλογος ναός, που είναι αφιερωμένος στους τρεις Αγίους Αναργύρους, Παντελεήμονα, Κοσμά και Δαμιανό και που αναγνωρίζεται ως κοιμητηριακός.
Ο προαναφερόμενος ναός των Αγίων Αναργύρων είναι μικρών διαστάσεων, πετρόκτιστος, ρυθμού Βασιλικής, και χρονολογείται στον 18ο αιώνα. Στο εσωτερικό του υπάρχει ένα απλό – λιτό τέμπλο, που κοσμείται από την αγιογραφημένη Θύρα της Ωραίας Πύλης του, από τρεις μεγάλες φορητές εικόνες και από αρκετά εικονίδια τής λεγόμενης Ζώνης των Αποστολικών. Η εν λόγω Θύρα της Ωραίας Πύλης φέρει στην όψη της την παράσταση του Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου, καθώς και τις σεπτές μορφές των προφητάνακτων Δαβίδ και Σολομώντος.
Στα δεξιά της Ωραίας πύλης βρίσκεται η εικόνα του Ιησού Χριστού – Μεγάλου Αρχιερέως. Ο Χριστός παρουσιάζεται καθήμενος σε Δεσποτικό θρόνο, να ευλογεί με το δεξί Του χέρι και να κρατάει ανοικτό Ευαγγέλιο στο αριστερό. Στο κάτω αριστερό μέρος της εικόνας υπάρχει γραμμένο το όνομα του αγιογράφου της: “δια χειρός Αναγνώστου Ανασιλτσιώτου”.
Στην έτερη πλευρά της Ωραίας Πύλης υπάρχει η εικόνα της Παναγίας στον εικονιστικό τύπο του “Ακαθίστου Ύμνου – Ρόδον το Αμάραντον”. Η Θεοτόκος απεικονίζεται ένθρονη, ντυμένη με γαλάζιο καμίσιο και κίτρινο μαφόριο, να βαστάει στο δεξί της χέρι σκήπτρο και δύο ανοικτά βιβλία (!) και να ανακρατάει στην αριστερή της αγκάλη το μικρό Χριστό. Ο Χριστός εικονίζεται ως τριετές παιδίον με βασιλική αμφίεση (;), να ευλογεί με το δεξί χέρι και να κρατάει τυλιγμένο ειλητάριο στο αριστερό. Υπεράνω της Παναγίας κι εκατέρωθεν της τιμίας κεφαλής της εικονίζονται δύο άγιοι άγγελοι να πετούν και να έχουν στα χέρια τους ανοικτά ειλητάρια με αναγραμμένους θεομητορικούς ύμνους. Στην κάτω δεξιά γωνία της εικόνας υπάρχει αφιερωτική επιγραφή όπου αναφέρονται τα εξής: “δέησις τοις δούλοις του Θεού / ….νας και των τέκνων / αυτής εις Μνημόσυνον αυτών / έτει χιλιοστώ οκτακοσιοστώ τεσαρακοστώ πέμπτου / χειρ Αδάμ Αναγνώστου / …….”
Δίπλα στην εικόνα του Χριστού Αρχιερέως είναι αναρτημένη η εικόνα των σύνναων αγίων Αναργύρων Κοσμά, Παντελεήμονος και Δαμιανού. Οι τρεις ιατροί άγιοι είναι πολυτελώς ντυμένοι, ο καθένας δε εξ αυτών κρατάει στα χέρια του ένα ιατρικό κιβωτίδιο και μία ανάλογη λαβίδα. Στο κάτω μέρος της εικόνας υπάρχει δυσανάγνωστη αφιερωτική επιγραφή.
Τέλος, στη Ζώνη των Αποστολικών του τέμπλου υπάρχουν 13 εικονίδια, παλαιότερά μας και σύγχρονα.
Απ’ τα δύο Προσκυνητάρια του ναού, το μεν δεξιό είναι αφιερωμένο στον άγιο Νικόλαο κι έχει επάνω του μία παλαιά και αξιόλογη εικόνα τού εν λόγω αγίου ευλογούντα, ενώ το άλλο είναι αφιερωμένο στον πάτρωνα τού ναού άγιο Παντελεήμονα και προβάλλει μία σύγχρονή μας εικόνα του.
Συμπερασματικά, ο εξεταζόμενος ιερός ναός των τριών Αγίων Αναργύρων, Παντελεήμονος, Κοσμά και Δαμιανού, αναγνωρίζεται ως ιδιαίτερα σημαντικός, διότι είναι ένας απ’ τους αρχαιότερους ναούς του Βογατσικού, και διότι κοσμείται με αξιόλογες μεταβυζαντινές φορητές εικόνες.
Απολυτίκια αγίων Αναργύρων.
-
- Απολυτίκιον των 20 αγίων Αναργύρων.
Ήχος γ΄. Την Ωραιότητα.
Την εικοσάριθμον ένθεον φάλαγγα, την εξαστράπτουσαν χάριν ουράνιον, των Αναργύρων των λαμπρών, το στίφος ανευφημούμεν, ούτοι γάρ κατεβαλών, του βελίαρ την δύναμιν, πάντων τα νοσήματα, συμπαθώς εξιώμενοι, των μετ’ ευλαβείας βοώντων, δόξα Θεώ τω εν Τριάδι.
- Απολυτίκιον αγίου Παντελεήμονος ( + 27 Ιουλίου).
Ήχος γ’.
Αθλοφόρε άγιε, και ιαματικέ Παντελεήμον, πρέσβευε τω ελεήμονι Θεώ, ίνα πταισμάτων άφεσιν, παράσχη ταις ψυχαίς ημών.
3) Απολυτίκιον αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού ( + 1 Νοεμβρίου).
Ήχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείου Πνεύματος, τη χειρουργία, θεραπεύετε, παντοίας νόσους, συν Κοσμά Δαμιανέ οι Ανάργυροι, ο γαρ Σωτήρ ιατρούς υμάς έδειξεν, εις περιποίησιν πάντων και ίασιν όθεν ρύσασθε, παθών δυσαλθών και θλίψεων, τους ποθώ τω ναώ υμών προστρέχοντας.
