Δύο κορυφαίοι καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ, ο Παναγιώτης Μαντζούφας και η Λίνα Παπαδοπούλου δίνουν απαντήσεις
Συνταγματικά θεμιτή και επιβεβλημένη χαρακτηρίζουν οι καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ Παναγιώτης Μαντζούφας και Λίνα Παπαδοπούλου την κίνηση της κυβέρνησης να ανακοινώσει μια σειρά από μέτρα άρσης των περιορισμών για αυτούς που είναι πλήρως εμβολιασμένοι, αλλά και να δώσει κίνητρα (freedom pass) στους νέους προκειμένου να εμβολιαστούν.
Μιλώντας και οι δύο στο ethnos.gr ξεκαθαρίζουν ότι δεν πρόκειται για προνόμια αλλά για κάποιες διευκολύνσεις, ενώ οι περιορισμοί που υφίστανται οι πολίτες που δεν εμβολιάζονται, δεν αποτελούν στέρηση δικαιωμάτων. «Από την στιγμή που όλοι οι πολίτες έχουν πρόσβαση στο εμβόλιο, είναι θέμα επιλογής αν θα πάρουν το πακέτο Α ή το πακέτο Β. δηλ. αν θα κάνουν το εμβόλιο και θα έχουν την άρση των περιορισμών ή όχι» τόνισε η κ. Παπαδοπούλου. Όπως εξηγεί από την πλευρά του ο κ. Μαντζούφας, οι διευκολύνσεις αυτές δημιουργούν δύο κατηγορίες πολιτών, τους εμβολιασμένους και τους ανεμβολίαστους. Ωστόσο, επειδή δεν είναι αποδεκτό να έχουμε διακρίσεις μεταξύ των δύο κατηγοριών θα πρέπει να αφορά σε συγκεκριμένες μορφές δραστηριότητας και όχι συνολικά σε κάθε επαφή με το δημόσιο όπου ένας ανεμβολίαστος να μην μπορεί να έχει πρόσβαση.
Σχολιάζοντας την κίνηση της κυβέρνησης να προσφέρει μια προπληρωμένη ψηφιακή κάρτα αξίας 150 ευρώ για πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως και για μεταφορές, για νέους 18-25 ετών οι οποίοι έχουν κάνει έστω και την πρώτη δόση του εμβολίου ο κ. Μαντζούφας εκτιμά ότι είναι συνταγματικά αποδεκτό να δίνονται και κίνητρα, ενδεχομένως, στους ανθρώπους προκειμένου να εμβολιαστούν.
«Δηλαδή το να δώσεις ένα κίνητρο οικονομικό προκειμένου να εμβολιαστούν ή άλλης φύσεως δεν είναι συνταγματικά απαράδεκτο, είναι αποδεκτό». Γιατί πριν λάβεις μέτρα ισχυρότερης φύσεως δηλαδή δυσμενείς επιπτώσεις στην εργασία για συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων, όχι για όλους, πρέπει να δώσεις κίνητρα και να πείσεις τον κόσμο να εμβολιαστεί.
Εντός πλαισίου οι δυσμενείς συνέπειες σε όσους δεν εμβολιάζονται
Όταν εξαντλήσεις την πειθώ και τα κίνητρα και δεις ότι αυτά δεν έχουν αποβεί αποτελεσματικά, τότε θα πρέπει να πάμε σε σκληρότερα μέτρα, όπως ας πούμε δυσμενής μετάθεση ή οτιδήποτε άλλο. Όλα τα κράτη προσπαθούν είτε με οικονομικά ή γενικότερα υλικά κίνητρα ή μέσω πειθούς που γίνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είτε μέσω προτροπών, είτε μέσω αποφυγής δυσμενών διακρίσεων να πείσουν τους πολίτες να εμβολιαστούν προσθέτει ο ίδιος. Γιατί ο εμβολιασμός είναι πάντοτε προαιρετικός. Δεν μπορεί να υπάρχει υποχρεωτικός εμβολιασμός με την έννοια του φυσικού καταναγκασμού. Από την άλλη, όπως λέει ο κ. Μαντζούφας, είναι συνταγματικώς αποδεκτό κάποιος που δεν επιλέγει ή αρνείται να εμβολιαστεί να έχει ορισμένες δυσμενείς συνέπειες. «Γιατί το κράτος έχει υποχρέωση να προστατεύει την υγεία των πολιτών. Και αν δεν το κάνει αυτό θέτει σε κίνδυνο την υγεία. Άρα έχει και κει συνταγματική υποχρέωση».
Δημόσιος τομέας: Δεν μπορείς να αρνείσαι να εξυπηρετήσεις έναν άνθρωπο σε δημόσια υπηρεσία επειδή είναι ανεμβολίαστος
Σύμφωνα με τον κ. Μαντζούφα αυτός που δεν εμβολιάζεται, εκμεταλλεύεται την συλλογική ανοσία που έχουν δημιουργήσει οι εμβολιασμένοι. «Είναι ένας άνθρωπος που την ατομική ευθύνη των άλλων προσπαθεί να την αξιοποιήσει χωρίς να έχει το κόστος». Ωστόσο, όπως λέει ο καθηγητής του ΑΠΘ, δεν μπορείς να αρνείσαι να εξυπηρετήσεις έναν άνθρωπο σε δημόσια υπηρεσία επειδή είναι ανεμβολίαστος. «Άρα όλοι πρέπει να έχουμε πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες, να υπάρχουν εναλλακτικά μέτρα τα οποία θα υιοθετούνται για τον ανεμβολίαστο δηλ. να προσκομίζει σελφ τεστ ή άλλο τεστ προκειμένου να έχει πρόσβαση σε κάποια υπηρεσία ή σε δραστηριότητα ψυχαγωγικού τύπου». Σημειώνει μάλιστα ότι χρειάζεται ειδικός νόμος για κάποιες κατηγορίες εργαζομένων οι οποίοι υποχρεωτικά πρέπει να εμβολιάζονται. «Στις δομές υγείας ενδεχομένως και υποχρεωτικά να μπει και έτσι να απομακρύνει τον ανεμβολίαστο γιατί θέτει σε κίνδυνο την υγεία των άλλων. Ανάλογα με τη φύση της εργασίας ανάλογα με τον σκοπό τον οποίο θέλουμε να πετύχουμε κάθε φορά».
Ιδιωτικός τομέας: Στην ευχέρεια του επιχειρηματία να βάλει όρους στους πελάτες
Σε αντίθεση με τον δημόσιο τομέα, ο ιδιώτης έχει τη δυνατότητα να βάλει όρους, όχι με απόλυτο τρόπο αλλά με εναλλακτικό. Και αυτό γιατί, όπως λέει ο κ. καθηγητής του ΑΠΘ, αναφερόμενος στα καταστήματα και τις αντιδράσεις που έχουν προκληθεί, ο ιδιώτης θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι πελάτες του δεν έχουν κίνδυνο να κολλήσουν τον ιό και αυτό το διασφαλίζουν με κάποιον αντικειμενικό τρόπο που είναι ο εμβολιασμός. Και το πιστοποιητικό που θα λέει κάποιος ότι έχει εμβολιαστεί.
«Υπό αυτή την έννοια λοιπόν αυτές οι διακρίσεις είναι αναπόφευκτες γιατί στην προκειμένη περίπτωση από την πλευρά του ιδιώτη -το κράτος είναι άλλη κατηγορία- έχει τη δυνατότητα να βάλει τέτοιους όρους, όχι με απόλυτο τρόπο αλλά με εναλλακτικό τρόπο. Δηλαδή εγώ δεν μπορώ να βάζω στο κατάστημά μου ανθρώπους που δεν έχουν εμβολιαστεί γιατί κινδυνεύει το προσωπικό μου, κινδυνεύουν οι πελάτες, μπορώ να βάλω αυτήν την προϋπόθεση. Από την άλλη, για να μην χάνει πελάτες ο επιχειρηματίας υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι διασφάλισης της υγείας, όπως να προσκομίζουν ένα τεστ οι θαμώνες. Αυτό είναι επιλογή του ιδιώτη επιχειρηματία».
Λίνα Παπαδοπούλου: Εξασφαλίζεται η αρχή της ισότητας
Όπως τονίζει από την πλευρά της η κ. Παπαδοπούλου, ο περιορισμός των ελευθεριών μας το προηγούμενο διάστημα δικαιολογούνταν για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Αν δεν υπήρχε η πανδημία θα λέγαμε ότι ήταν συνταγματικά απαράδεκτος. «Αν όμως για κάποιες περιπτώσεις, για κάποιους, εν προκειμένω για τους εμβολιασμένους, ο κίνδυνος αυτός είναι μικρότερος, τότε αυτοί οι περιορισμοί οι οποίοι είχαν επιβληθεί δεν είναι πλέον ούε επιβεβλημένοι ούτε συνταγματικά ανεκτοί». Γι αυτό και δεν είναι σωστό να γίνεται λόγος για «προνόμια εμβολιασμένων», αλλά για άρση των περιορισμών που είχαν τεθεί, καθώς αλλάζουν πλέον τα δεδομένα γι αυτούς, σε αντίθεση με τους ανεμβολίαστους.
Για τη λήψη των κυβερνητικών μέτρων που ανακοινώθηκαν εχθές και που αλλάζουν την καθημερινότητα των πολιτών από τις 15 Ιουλίου έγινε μια νομική στάθμιση, ένα ζύγισμα δηλαδή, συνεχίζει η κ Παπαδοπούλου, μεταξύ της ελευθερίας κίνησης των πολιτών και οικονομικής δραστηριότητας των επιχειρηματιών αφενός και της προστασίας της δημόσιας υγείας αφετέρου.
Οι περιορισμοί των ελευθεριών μας κρίνονται πάντοτε υπό συγκεκριμένες περιστάσεις, ad hoc, όπως λέμε στα νομικά, δηλαδή η στάθμιση είναι συγκεκριμένη και οφείλει να λαμβάνει υπόψη της τις αποχρώσες διαφορές μεταξύ των διαφορετικών περιπτώσεων. Άρα όλα κρίνονται υπό το βάρος των περιστάσεων γενικών (πχ διασπορά του ιού) και ειδικών-προσωπικών που αφορούν το κάθε άτομο και τις κρίσιμες εν προκειμένω ιδιότητές του (εμβόλιο, αρνητικό τεστ).
«Η ισότητα, μας λέει, σημαίνει ίδια μεταχείριση των ομοίων περιπτώσεων και ανόμοια μεταχείριση των ανόμοιων περιπτώσεων. Το να μεταχειρίζεσαι τους ανόμοιους με όμοιο τρόπο είναι παραβίαση της ισότητας. Άρα η αρχή της ισότητας, ως αναλογικής όπως μας την κληροδότησε ο Αριστοτέλης και μέχρι σήμερα, δεν μας λέει ότι πρέπει να έχουμε όλοι την ίδια ακριβώς μεταχείριση. Μας λέει ότι πρέπει οι όμοιες περιπτώσεις να έχουνε την ίδια όμοια μεταχείριση και οι ανόμοιες περιπτώσεις να έχουν ανόμοια μεταχείριση, αρκεί η διαφορά να ερείδεται σε σχετικά και κατάλληλα κριτήρια, όπως εν προκειμένω ο εμβολιασμός».
Δεν δημιουργούνται δύο κατηγορίες πολιτών από τις εξαγγελίες της κυβέρνησης
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η καθηγήτρια του ΑΠΘ τονίζει ότι δεν είναι σωστό να λέμε ότι δημιουργούνται δύο κατηγορίες πολιτών, με βάση με τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση, αλλά εισάγονται πολλοί διαφορετικοί τρόποι αντιμετώπισης ανάλογα με τις ιδιότητες των φορέων των δικαιωμάτων (πχ ανήλικοι ανεμβολίαστοι, ανεμβολίαστοι χωρίς ή με τεστ) σε συνδυασμό με τον χώρο και τον τρόπο διασκέδασης και ψυχαγωγίας (κλειστός ή ανοικτός, εστίαση ή σινεμά/θέατρο, γήπεδο κλπ).
Αν σκεφτούμε ότι ο περιορισμός των ελευθεριών μας δικαιολογούνταν από λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, που σημαίνει υγείας του καθενός από εμάς, θα καταλάβουμε ότι πλέον για τους εμβολιασμένους ο κίνδυνος που οι ίδιοι διατρέχουν αλλά και αυτός που πηγάζει από τους ίδιους είναι πλέον τόσο πολύ μικρότερος που κατά τη στάθμιση υπερτερεί η ελευθερία τους έναντι της προστασίας της δημόσιας υγείας, που δεν κινδυνεύει πλέον τόσο από αυτούς. Γι’ αυτούς, λοιπόν, οι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί δεν δεν πληρούν πλέον τις προϋποθέσεις της αρχής της αναλογικότητας, και συγκεκριμένα, αν και παραμένουν κατάλληλοι, δεν είναι πάντως αναγκαίοι.
Αποκλεισμός ανεμβολίαστων από γήπεδα: Δεν είναι στέρηση δικαιώματος
Απαντώντας στον θόρυβο που έχει προκληθεί από τον αποκλεισμό των ανεμβολίαστων από τα γήπεδα η ίδια εξηγεί ότι δεν αποτελεί στέρηση δικαιώματος, εφόσον υπάρχει η ελεύθερη επιλογή. «Θα ήταν στέρηση δικαιώματος αν κάποιοι συμπολίτες μας με βάση άσχετα κριτήρια (φυλής, εισοδήματος, κλπ) αποκλείονταν από τον εμβολιασμό χωρίς τη θέλησή τους. Γι’ αυτό και το επιχείρημα έχει νόημα μόνον για όσους ,με ιατρικές βεβαιώσεις, δεν ενδείκνυται να κάνουν το εμβόλιο· γι’ αυτούς τους ανθρώπους κατανοώ το επιχείρημα και γι’ αυτούς πρέπει να εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση η λύση του τεστ.».
Είναι επιλογή των πολιτών αν θα πάρουν το πακέτο Α ή το Β
Με εξαίρεση την παραπάνω κατηγορία πολιτών όλοι οι υπόλοιποι που δεν έχουν κάποιες συγκεκριμένες αντενδείξεις εξαιτίας των οποίων δεν πρέπει να εμβολιαστούν, έχουν δε και άμεση και δωρεάν πρόσβαση σε αυτό έχουν τη δυνατότητα επιλογής αν θα πάρουν το πακέτο Α ή το πακέτο Β. Αν δηλαδή επιλέξουν να εμβολιαστούν για να προστατευτούν αλλά και για να απολαύουν άρσης των περιορισμών».
Γι’ αυτό, επαναλαμβάνει, ας μην μιλάμε για προνόμια εμβολιασμένων, αλλά για μείωση των περιορισμών που είχαν επιβληθεί σε όλους, επειδή όλοι βρίσκονταν στην ίδια κατάσταση, η οποία πλέον ουσιωδώς διαφοροποιείται για όσους έχουν εμβολιαστεί. Τώρα που κάποιοι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση Β σημαίνει ότι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί στην κατάσταση Α δεν μπορούν να είναι συνταγματικώς θεμιτοί και άρα αποδεκτοί. Είναι κάτι αναμενόμενο και επιβεβλημένο, υπό την έννοια της επιστροφής στην πρωτέρα κατάσταση, για όσους (και για όσο) έχουν ξεφύγει από την κατάσταση της υψηλής επικινδυνότητας που έφερε μαζί του ο κορονοϊός. Όσοι όμως συνεχίζουν να βρίσκονται στην κατάσταση Α, συνεχίζουν να βρίσκονται στην προηγούμενη φάση, σε αυτήν που είχαν επιβληθεί περιορισμοί.».
Όπως εξηγεί η κ. Παπαδοπούλου αν αύριο έρθει μια μετάλλαξη «Ε» την οποία δεν καλύπτουν τα εμβόλια και οι εμβολιασμένοι θα μεταπέσουν πάλι στην κατάσταση Α και θα υπόκεινται εκ νέου στους περιορισμούς, διότι θα έχει αλλάξει ουσιωδώς η κατάσταση. «Αυτό σημαίνει αρχή της ισότητας και αυτό σημαίνει και στάθμιση μεταξύ της ελευθερίας που έχεις ως άτομο και της προστασίας των δικαιωμάτων των άλλων και του δημόσιου συμφέροντος, της δημόσιας υγείας, που είναι η συνισταμένη των συμφερόντων καθενός από εμάς» καταλήγει η κ. καθηγήτρια του ΑΠΘ.
Π
