Η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα ανεπάρκειας ενέργειας και τροφίμων

Οι δεσμοί που ένωσαν την παγκόσμια οικονομία και διασφάλισαν τη διακίνηση των αγαθών σε αφθονία σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να διαλύονται τρομακτικά γρήγορα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τα σκληρά lockdowns της Κίνας προκαλούν ρωγμές στις εφοδιαστικές αλυσίδες, πλήττουν την ανάπτυξη και εξωθούν τον πληθωρισμό στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών. Είναι, άλλωστε, οι κυριότερες αιτίες που οι οικονομολόγοι της Bloomberg Economics μείωσαν κατά 1,6 τρισ. δολάρια την πρόβλεψή τους για το πόσο θα είναι φέτος το παγκόσμιο ΑΕΠ.

Τι γίνεται όμως αν αυτό δεν είναι παρά μόνον η αρχή; Ο πόλεμος και η πανδημία δεν πρόκειται να διαρκέσουν για πάντα. Τα προβλήματα πίσω από αυτά, όμως, δηλαδή η νέα διάσπαση του κόσμου από τις γεωπολιτικές εντάσεις, τείνουν να επιδεινωθούν. Οικονομολόγοι της Bloomberg Economics επιχείρησαν μια προσομοίωση της παγκόσμιας οικονομίας όπως θα διαμορφωθεί μακροπρόθεσμα αν αντιστραφεί εσπευσμένα η παγκοσμιοποίηση. Προκύπτει, έτσι, η εικόνα ενός αισθητά φτωχότερου και λιγότερο παραγωγικού πλανήτη, με το παγκόσμιο εμπόριο να επιστρέφει στα επίπεδα στα οποία βρισκόταν πριν από την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Και κάτι χειρότερο: ο πληθωρισμός θα είναι πολύ υψηλότερος και πολύ πιο ασταθής. «Ο κατακερματισμός ήρθε για να μείνει», σχολιάζει ο Ρόμπερτ Κόοπμαν, επικεφαλής των οικονομολόγων του ΠΟΕ, και μια «αναδιαρθρωμένη παγκοσμιοποίηση», που θα προκύψει όμως με κάποιο τίμημα: «Δεν θα μπορούμε πλέον να απολαμβάνουμε μια φθηνή παραγωγή τόσο εκτεταμένα όσο την είχαμε έως τώρα».Επιστροφή σε οικονομικά δεδομένα της δεκαετίας του ’90 προβλέπουν οι αναλυτές – Κατά 1,6 τρισ. δολάρια μικρότερο φέτος το παγκόσμιο ΑΕΠ.

Επί τρεις δεκαετίες, κύριο χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας ήταν η ικανότητά της να προσφέρει όλο και περισσότερα αγαθά σε όλο και χαμηλότερες τιμές. Η ένταξη άνω του ενός δισεκατομμυρίου εργαζομένων από την Κίνα και το πρώην σοβιετικό μπλοκ στην παγκόσμια αγορά εργασίας, σε συνδυασμό με την κατάργηση των εμπορικών δασμών και την εξαιρετικά αποτελεσματική αλυσίδα μεταφορών και τερματικών σταθμών παράδοσης και φόρτωσης αγαθών ανά τον κόσμο, οδήγησαν στην εποχή της αφθονίας για τους πολλούς. Ομως τα τελευταία τέσσερα χρόνια καταγράφεται μια σειρά από ρήξεις. Οι δασμοί πολλαπλασιάστηκαν στο πλαίσιο του σινοαμερικανικού εμπορικού πολέμου. Η πανδημία έφερε τα lockdowns και τώρα οι κυρώσεις και οι έλεγχοι στις εξαγωγές υπονομεύουν την προσφορά εμπορευμάτων και αγαθών.

Ολοι αυτοί οι κίνδυνοι φέρνουν τις προηγμένες οικονομίες αντιμέτωπες με ένα πρόβλημα που νόμιζαν πως είχε εξαφανιστεί προ πολλού: την ανεπάρκεια. Οι αναδυόμενες χώρες μπορεί να αντιμετωπίσουν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα ανεπάρκειας ενέργειας και τροφίμων, όπως συμβαίνει ήδη σε χώρες όπως η Σρι Λάνκα και το Περού, που συγκλονίζονται από κοινωνικές ταραχές. Και όλοι θα αντιμετωπίζουν τις πολύ υψηλότερες τιμές. Η Σρι Λάνκα έχει πληγεί από περικοπές στην ηλεκτροδότηση, από ελλείψεις τροφίμων και καυσίμων και από την ελεύθερη πτώση του νομίσματος.

Το τέλος εποχής της αφθονίας των αγαθών-1

Φόβοι για θεαματική πτώση του παγκόσμιου εμπορίου

Ο εμπορικός πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν στο 15% από το 3% οι δασμοί στις εισαγωγές κινεζικών προϊόντων στις ΗΠΑ στη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ. Τα φετινά lockdowns στην Κίνα έχουν θέσει σε κίνδυνο τα έσοδα ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων από τις εξαγωγές της και έχουν προκαλέσει ρήγματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες εταιρειών, από την Apple μέχρι την Tesla. Το 1983 το διεθνές εμπόριο που υφίστατο περιορισμούς και απαγορεύσεις δεν ήταν παρά μόλις το 0,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2019 το ποσοστό αυτό είχε υπερπενταπλασιαστεί. Και σίγουρα έχει αυξηθεί περαιτέρω μετά τα σαρωτικά εμπάργκο που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως αντίποινα στην εισβολή της στην Ουκρανία, καθώς και μετά τις προσπάθειες ορισμένων χωρών να διασφαλίσουν τις δικές τους προμήθειες επιβάλλοντας απαγορεύσεις στις εξαγωγές, όπως η πρόσφατη απαγόρευση της Ινδίας στις εξαγωγές σιτηρών.

Από μια οπτική γωνία μπορεί κανείς να τα δει όλα αυτά ως τμήμα ενός ρήγματος που δημιουργείται ανάμεσα στις δημοκρατίες δυτικού τύπου και ελεύθερης αγοράς και στα αυταρχικά καθεστώτα της Κίνας και της Ρωσίας. Δεν χρειάζεται, όμως, να πιστεύει κανείς στη μάχη του καλού και του κακού ή να περιμένει πως τα αντίπαλα στρατόπεδα θα χωριστούν από ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα για να αντιληφθεί πως θα υπάρξει κόστος.
Το εμπόριο ανάμεσα στις δημοκρατικές χώρες και στα αυταρχικά καθεστώτα ανέρχεται σε περίπου 6 τρισ. δολάρια και αντιπροσωπεύει περίπου το 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Για να αντιληφθούμε τους κινδύνους που εγκυμονεί η υπονόμευση αυτών των εμπορικών δεσμών, η Bloomberg Economics εξέτασε τι θα γινόταν αν επιβάλλονταν δασμοί ύψους 25% σε όλο το φάσμα του παγκόσμιου εμπορίου. Αντιστοιχεί στους υψηλότερους δασμούς που επέβαλαν εκατέρωθεν Κίνα και ΗΠΑ και είναι ρεαλιστικό επίπεδο ως ενδεχόμενη αντίδραση σε άλλους είδους διενέξεις, κυρώσεις ή απαγορεύσεις εξαγωγών. Το αποτέλεσμα θα είναι μια θεαματική πτώση του παγκόσμιου εμπορίου κατά 20% και επαναφορά του στα επίπεδα στα οποία βρισκόταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, πριν από την προσχώρηση της Κίνας στον ΠΟΕ. Θα πρόκειται για μια δραματική αλλαγή.

Ολες οι χώρες θα κληθούν να αλλάξουν τη δομή των οικονομιών τους και να στρέψουν τους φυσικούς τους πόρους σε δραστηριότητες στις οποίες ενδεχομένως δεν τα καταφέρνουν τόσο καλά. Θα χαθεί το μερίδιο της παραγωγικότητας που συνδέεται με το εμπόριο. Μακροπρόθεσμα η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης και η επιστροφή στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990 θα οδηγήσει σε έναν κόσμο φτωχότερο κατά 3,5% σε σύγκριση με αυτό που θα είναι αν σταθεροποιηθεί το εμπόριο στα σημερινά επίπεδα και κατά 15% φτωχότερο σε σύγκριση με αυτό που θα γίνει αν ενισχυθούν οι παγκόσμιοι οικονομικοί και εμπορικοί δεσμοί.

Επιπλέον, στην περίπτωση τέτοιας μεταβολής, ένα ποσοστό 7% των υφιστάμενων εμπορικών συναλλαγών θα μεταφερθεί στο διμερές εμπόριο ανάμεσα στις χώρες των διαφόρων γεωπολιτικών μπλοκ. Για μια πιο συγκεκριμένη εικόνα, μπορεί κανείς να φανταστεί ότι τα εργοστάσια που παράγουν προϊόντα για τις αγορές των ΗΠΑ μεταφέρονται, για παράδειγμα, από την Κίνα στην Ινδία ή στο Μεξικό.

Προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες και μακρά περίοδος υψηλού πληθωρισμού

Κάποιοι θα ωφεληθούν από τη μεταβολή. Η μετάβαση, όμως, θα χρειαστεί χρόνο και θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες σε όλον τον κόσμο, με αποτέλεσμα μια σχετικά μακρά περίοδο υψηλού και ασταθούς πληθωρισμού. Οπως προειδοποίησε το 2003 ο Κένεθ Ρογκόφ, τότε επικεφαλής των οικονομολόγων του ΔΝΤ, «η παγκόσμια οικονομία διανύει μια μακρά περίοδο χαμηλού πληθωρισμού αλλά γνωρίζουμε εκ πείρας πως διάφοροι παράγοντες, κυρίως συγκρούσεις ικανές να αντιστρέψουν την παγκοσμιοποίηση, μπορούν να φέρουν το τέλος αυτής της περιόδου». Αυτά τα ρήγματα στην παγκόσμια οικονομία δεν πρόκειται να χαραχθούν από σαφώς καθορισμένες ιδεολογικές διαφορές. Τα στοιχεία που έχουμε έως τώρα δίνουν πάντως μια ιδέα περί του τι διακυβεύεται. Το 1983, όταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν χαρακτήρισε τη Σοβιετική Ενωση «αυτοκρατορία του κακού», οι χώρες με αυταρχικά καθεστώτα αντιπροσώπευαν περίπου το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται πλέον στο 34%.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέδειξε πως τα αντίπαλα πολιτικά συστήματα συσπειρώνεται σε αντίθετα στρατόπεδα. Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ εξακολουθεί να υποστηρίζει τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ  Ευρώπη και ΗΠΑ συστρατεύονται επιβάλλοντας κυρώσεις στη Μόσχα. Κατέδειξε επίσης και τα όρια αυτών των συσπειρώσεων. Η Ινδία, η πολυπληθέστερη δημοκρατία στον κόσμο, εξακολουθεί να εισάγει πετρέλαιο και όπλα από τη Ρωσία. Πολλές άλλες δημοκρατίες, σε Ασία, Λατινική Αμερική αλλά και σε άλλες περιοχές, δεν είναι τόσο πρόθυμες να συνταχθούν με τις ΗΠΑ και την εκστρατεία οικονομικών και χρηματοπιστωτικών πιέσεων κατά της Ρωσίας. Ανεξαρτήτως του κατά πόσον κινούνται από ιδεολογικά κίνητρα ή απλώς από τα συμφέροντά τους, οι διαχωριστικές γραμμές είναι πραγματικές και βαθαίνουν συνεχώς. Τα τελευταία και σκληρά lockdowns στην Κίνα καταδεικνύουν τις επιπτώσεις αυτών των διαχωριστικών γραμμών. Αν ήταν πιο φιλικές οι σχέσεις ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, η Κίνα θα είχε διασφαλίσει πολύ περισσότερα από τα αποτελεσματικά εμβόλια mRNA αμερικανικής κατασκευής των Pfizer και Moderna και θα είχε διασφαλίσει ανοσία στον πληθυσμό, διευκολύνοντας την επαναλειτουργία της κινεζικής οικονομίας. Δεν συμβαίνει όμως τώρα, καθώς η Κίνα είναι αποφασισμένη να επιδεικνύει διαρκώς την αυτάρκειά της και να αποφεύγει κάθε εξάρτηση από την καινοτομία άλλων χωρών. Κατά συνέπεια, το 1,4 δισ. άνθρωποι του πληθυσμού της Κίνας δεν έχουν επαρκή προστασία από τον κορωνοϊό. Πρόσφατη μελέτη της επιστημονικής επιθεώρησης Nature Medicine κατέληξε στο συμπέρασμα πως αν η «Ομικρον» παραμείνει ανεξέλεγκτη, μπορεί να προκαλέσει 1,6 εκατ. θανάτους. Ως εκ τούτου το Πεκίνο δεν έχει άλλη επιλογή από τα δρακόντεια μέτρα που αναπόφευκτα καταφέρουν καίριο πλήγμα στην ανάπτυξη. Αναπόφευκτα ο υπόλοιπος κόσμος υφίσταται τις συνέπειες από τις νέες ρωγμές στην εφοδιαστική αλυσίδα, καθώς διακόπτεται η παραγωγή των κινεζικών εργοστασίων και τα φορτία των πλοίων παραμένουν στάσιμα έξω από το λιμάνι της Σαγκάης.

Τα δεινά για τις οικονομίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ δεν περιορίζονται στον αντίκτυπο από τα lockdowns της Κίνας και τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Μπορεί να αντιμετωπίσουν και μέτρα αντεκδίκησης. Η Κίνα έχει δώσει ένα δείγμα τού πώς μπορεί να πλήξει τις άλλες οικονομίες από το 2010, όταν επέβαλε απαγόρευση στις εξαγωγές μετάλλων που είναι αναγκαία για όλη τη σύγχρονη τεχνολογία. Η Ρωσία διέκοψε τις ροές φυσικού αερίου σε Πολωνία και Βουλγαρία. Αν ο Πούτιν αποφασίσει να διακόψει τις ροές αερίου στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην Ιταλία, κινδυνεύει να μείνει χωρίς ενέργεια το 40% της Ε.Ε. και να βυθιστεί σε μια επώδυνη ύφεση.

Το τέλος εποχής της αφθονίας των αγαθών-2

Κίνδυνοι

Αναφερόμενη στο τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας όπως διαμορφώνεται μετά και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν τόνισε πως «πρόκειται για ένα περιβάλλον γεμάτο κινδύνους σε ό,τι αφορά τόσο τον πληθωρισμό όσο και το ενδεχόμενο επιβράδυνσης πολλών οικονομιών».

Το τέλος εποχής της αφθονίας των αγαθών-3

Αδιέξοδο

Επισημαίνοντας τους κινδύνους που εγκυμονούν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ο Εσουάρ Πρασάντ, πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ για θέματα Κίνας, τόνισε πως «όσοι χαράσσουν πολιτική έχουν παγιδευτεί σε ένα αδιέξοδο, καθώς κάθε σκλήρυνση έναντι της Ρωσίας με τη μείωση των εισαγωγών ρωσικής ενέργειας επιδεινώνει τον πληθωρισμό και υπονομεύει την ανάπτυξη στις οικονομίες του G7».

Το τέλος εποχής της αφθονίας των αγαθών-4

Διπλό πλήγμα

Σε έκθεσή της, η Κομισιόν τονίζει πως η Ε.Ε. «είναι η πρώτη από τις ανεπτυγμένες οικονομίες που θα πληγεί από τον πόλεμο» εξαιτίας της γειτνίασης με την Ουκρανία και της ενεργειακής εξάρτησής της από τη Ρωσία. Προσθέτει πως η Ε.Ε. έχει δεχθεί ήδη πάνω από 5 εκατ. πρόσφυγες.

ΠΗΓΗ:

You May Also Like

Market pass: Η μεγάλη αλλαγή για την παράταση- Aνοίγουν αιτήσεις αλλά όχι για όλους

Tο επιβεβαίωσε με τον πλέον επίσημο τρόπο ο υφυπουργός Οικονομικών, Χάρης Θεοχάρης

Πώς θα γίνουν τα νοικοκυριά παραγωγοί ενέργειας

Τα φωτοβολταϊκά και πόσο συμφέρει η τοποθέτηση αντλίας θερμότητας

Πέθανε στις φυλακές της Τουρκίας ο απεργός πείνας Mustafa Kocak – Δεύτερος νεκρός σε έναν μήνα

Πέθανε στις φυλακές της Τουρκίας ο απεργός πείνας Mustafa Kocak – Δεύτερος…

«Ρύποι» 26,3 δισ. μπορούν να μπουν στη μάχη της ενεργειακής κρίσης

«Ρύποι» 26,3 δισ. μπορούν να μπουν στη μάχη της ενεργειακής κρίσης

Στο 32% των δημοσίων εσόδων η φοροδιαφυγή

Η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 6-9% του ΑΕΠ. Δηλαδή…

Γενοκτονία των Αρμενίων: Ο Μπάιντεν και οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν το έγκλημα των Οθωμανών

Ο Τζο Μπάιντεν θα αναγνωρίσει επίσημα τη γενοκτονία των Αρμενίων – Το…

Όσκαρ 2022: Το χαστούκι του Γουίλ Σμιθ στον Κρις Ροκ και η δακρυσμένη συγγνώμη (βίντεο)

Ο Γουίλ Σμιθ χτύπησε τον Κρις Ροκ επειδή έκανε ένα αστείο για…

Ο Μακρόν ανοίγει τον δρόμο για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα

Ο Μακρόν ανοίγει τον δρόμο για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα

Αλβανία: Καραντίνα 14 ημέρες από Τρίτη για όσους εισέρχονται στη χώρα από Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία

Αλβανία: Καραντίνα 14 ημέρες από Τρίτη για όσους εισέρχονται στη χώρα από…