Θεραπευτική άσκηση και Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Γράφει ο Νικόλαος Παγούνης, M.Sc Sport Science & Physical Education*
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης, αυτοάνοση και εξελικτική νόσος, που προσβάλλει κατ’ εξοχήν τις αρθρώσεις, αλλά όχι σπάνια και διάφορα άλλα όργανα. Είναι το συχνότερο φλεγμονώδες ρευματικό νόσημα και προσβάλλει συνήθως άτομα ηλικίας 35-55 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας ακόμη και σε παιδιά, ενώ στις γυναίκες η συγκεκριμένη νόσος εμφανίζεται 3 φορές συχνότερα από τους άντρες.
Ποια είναι τα αίτια και πώς αναπτύσσεται η ρευματοειδής αρθρίτιδα;
Από αιτιολογικής πλευράς πολλοί παράγοντες, όπως γενετικοί, περιβαλλοντικοί, ορμονικοί και ανοσολογικοί, εμπλέκονται στην αιτιοπαθογένεια της νόσου, αλλά η ακριβής αιτιολογία της δεν είναι ακόμη γνωστή. Γνωστοί όμως είναι οι παθογενετικοί μηχανισμοί με τους οποίους αναπτύσσεται η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι οποίοι προκαλούν πρώτον, ανάπτυξη φλεγμονής και υπερπλασίας στον αρθρικό υμένα και δεύτερον, φθορά στον αρθρικό χόνδρο και διαβρώσεις στα οστά των αρθρώσεων.
Ποια είναι τα συμπτώματα και τα κλινικά σημεία της νόσου;
Η εμφάνιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να είναι σταδιακή ή οξεία. Τα συμπτώματα της σταδιακής εμφάνισης της νόσου είναι συνήθως γενικά όπως:
- αίσθημα κόπωσης και κακουχίας
- πόνος στις αρθρώσεις
- ανορεξία
- απώλεια βάρους
ώσπου τελικά εγκαθίσταται η αρθρίτιδα με όλα τα φαινόμενα της φλεγμονής.
Στην οξεία εμφάνιση της νόσου τα συμπτώματα, δηλαδή η φλεγμονή στις αρθρώσεις εμφανίζεται αιφνίδια, ενώ μερικές φορές συνοδεύεται από πυρετό.
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα επηρεάζει συνήθως πολλές αρθρώσεις (πολυαρθρίτιδα) και είναι συμμετρική, δηλαδή εμφανίζεται στις ίδιες αρθρώσεις και στις δύο πλευρές του σώματος, ενώ λιγότερο συχνή είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα με ασύμμετρη προσβολή λίγων αρθρώσεων, μέχρι τεσσάρων (ολιγοαρθρίτιδα), και πιο σπάνια προσβάλλει μόνο μια άρθρωση (μονοαρθρίτιδα).
Τα κύρια κλινικά χαρακτηριστικά της ρευματοειδής αρθρίτιδας είναι:
- Πόνος στις αρθρώσεις
- Διόγκωση των αρθρώσεων
- Θερμότητα των αρθρώσεων
- Ευαισθησία κατά την πίεση των αρθρώσεων που έχουν προσβληθεί από τη νόσο
- Πρωινή δυσκαμψία, δηλ. ο ασθενής παρουσιάζει δυσκολία στις κινήσεις των αρθρώσεων που έχουν προσβληθεί, κυρίως το πρωί και όταν σηκώνεται από το κρεβάτι του.
Η διάρκεια της πρωινής δυσκαμψίας, ο αριθμός των διογκωμένων αρθρώσεων και ο αριθμός των αρθρώσεων που παρουσιάζουν ευαισθησία κατά την πίεσή τους από τον εξετάζοντα γιατρό, αποτελούν χρήσιμους κλινικούς δείκτες για την εκτίμηση του βαθμού της νόσου και για το σχεδιασμό της θεραπευτικής αγωγής που πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής.
Επίσης ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε αρθρώσεις στις οποίες λόγω της ανατομικής τους θέσης τα κλινικά σημεία της φλεγμονής δεν είναι εμφανή όπως π.χ. στα ισχία. Στις αρθρώσεις αυτές, η μειωμένη κινητικότητα και η εμφάνιση πόνου στις παθητικές κινήσεις κατά την κλινική εξέταση από το γιατρό, αποτελούν τα μόνα αντικειμενικά σημεία της αρθρικής φλεγμονής.
Ρευματοειδής αρθρίτιδα και άσκηση
Ενώ μπορεί κάποιοι να πιστεύουν ότι η άσκηση μπορεί να βλάψει τις αρθρώσεις και να προκαλέσει περισσότερους πόνους σε άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα, όλες οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορούν και πρέπει να ασκούνται.
Η άσκηση θεωρείται η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την ρευματοειδή αρθρίτιδα, γιατί συμβάλλει στην αύξηση της σωματικής ικανότητας του ασθενούς βελτιώνοντας τη κινητικότητα και τη λειτουργία των αρθρώσεων του, τη μυϊκή αντοχή και τη δύναμη, αλλά και την ισορροπία και τη μυϊκή συναρμογή του, χωρίς να επιβαρύνεται η δραστηριότητα της νόσου, ενώ ταυτόχρονα μέσω της άσκησης αποτρέπουμε την σκλήρυνση των αρθρώσεων.
Βέβαια θα πρέπει να υπάρχει η σωστή ισορροπία ανάμεσα στη διάρκεια και τη συχνότητα της άσκησης, γιατί η υπερβολική δραστηριότητα μπορεί να αυξήσει τον πόνο στις αρθρώσεις, ενώ πριν ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης είναι σημαντικό να έχουμε μια συνολική εικόνα της κίνησης του ασθενούς μέσω της εξέτασης της κινητικής αξιολόγησης, ώστε στη συνέχεια να σχεδιάσουμε ένα εξατομικευμένο και εξειδικευμένο πρόγραμμα το οποίο θα περιλαμβάνει:
- Ασκήσεις σταθεροποίησης και συντονισμού, οι οποίες διεγείρουν το αισθητηριοκινητικό σύστημα και βελτιώνουν τον κινητικό έλεγχο, την ισορροπία και τη μυϊκή συναρμογή.
- Ασκήσεις ενδυνάμωσης των κύριων μυϊκών ομάδων, χρησιμοποιώντας ελαφρά βάρη, τα οποία βοηθούν στη σταθεροποίηση των αρθρώσεων και στην αποφυγή τραυματισμών.
- Ασκήσεις αερόβιας κατάστασης οι οποίες έχουν ως σκοπό τη βελτίωση της μυϊκής αντοχής και της αερόβιας ικανότητας του ασθενούς.
- Ασκήσεις λειτουργικότητας, οι οποίες βασίζονται στα θεμελιώδη κινητικά πρότυπα και βοηθάνε τον ασθενή στις καθημερινές του δραστηριότητες. Κύριος στόχος των ασκήσεων αυτών είναι να αυξήσουν τη δύναμη, τη επιδεξιότητα και το εύρος κίνησης των προσβαλλόμενων από τη νόσο αρθρώσεων. Μάλιστα οι ασκήσεις λειτουργικής κίνησης, θεωρούνται η καλύτερη θεραπεία χωρίς φάρμακα για την βελτίωση του πόνου και της κίνησης στη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Η ασκήσεις λειτουργικής κίνησης – Functional movement, εστιάζουν στην ικανότητα της κίνησης των αρθρώσεων μέσα από ένα πλήρες ασκησιολόγιο λειτουργικών κινήσεων, το οποίο σχεδιάζεται από εξειδικευμένο επαγγελματία της άσκησης, στοχεύοντας στην μείωση του πόνου και της ακαμψίας ορισμένων αρθρώσεων, που καθιστούν πολύ δύσκολη την μετακίνηση και την εκτέλεση των πιο απλών καθημερινών δραστηριοτήτων στα άτομα αυτά. Επίσης οι ασκήσεις λειτουργικής κίνησης βοηθάνε τα άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα:
α) να έχουν μια σωστή στάση σώματος και μία σωστή κίνηση, μειώνοντας κατά τις μετακινήσεις την πρόσθετη πίεση στις αρθρώσεις, κάτι που μπορεί να προκαλέσει φθορά του χόνδρο,
β) να βελτιώσουν την ισορροπία του σώματος τους, αποτρέποντας τραυματισμούς από πτώσεις που μπορούν να προκληθούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες, από την ανισορροπία που προκαλεί η ακαμψία ορισμένων αρθρώσεων.
Τελειώνοντας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το πρόγραμμα άσκησης ενός ατόμου με ρευματοειδή αρθρίτιδα θα πρέπει να διακόπτεται όταν:
- Όταν ο ασθενής παρουσιάζει παροξυσμό και οι αρθρώσεις του είναι έντονα φλεγμονώδεις.
- Σε οξείες φάσεις της νόσου.
- Όταν ο πόνος επιμένει 2 ώρες μετά τη δραστηριότητα ή υπάρχει αύξηση της οστικής άρθρωσης.
Στο Functional movement, έχουμε την εκπαίδευση και την εμπειρία ώστε να σχεδιάζουμε εξατομικευμένα και εξειδικευμένα προγράμματα θεραπευτικής άσκησης, βοηθώντας τους ασθενείς να βελτιώσουν την καθημερινότητα τους και να απαλλαγούν από πόνους, κάνοντάς τους πιο λειτουργικούς σε όλες τους τις καθημερινές δραστηριότητες.
*O κ. Νικόλαος Παγούνης ζει και εργάζεται στην Καστοριά, είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στην Αθλητική Ψυχολογία & Κινησιολογία με εξειδίκευση στην Αναπτυξιακή Κινησιολογία, Πιστοποιημένος Αξιολογητής της Κίνησης & της Αναπνοής του Ανθρώπινου σώματος και δημιουργός της ιστοσελίδας functionalmovement.gr
