Ο ναός του Αγίου Νικολάου {18ος αι.;} στο Βογατσικό Καστοριάς
Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου
Το Βογατσικό είναι ένα όμορφο κεφαλοχώρι του Νομού Καστοριάς, με μόνιμο πληθυσμό 800, περίπου, κατοίκων, που γνώρισε κατά το παρελθόν μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και αξιοθαύμαστη πνευματική άνθιση. Το εν λόγω χωριό, σύμφωνα με την τοπική προφορική παράδοση και τα πενιχρά αρχαιολογικά δεδομένα, ιδρύθηκε κατά τον 16ο – 17ο αιώνα, απ’ τους ελληνόφωνους Μακεδόνες επτά πλησιόχωρών του μικρών οικισμών, οι οποίοι προχώρησαν σ’ αυτήν την ενέργειά τους, για να μπορέσουν ν’ αντιμετωπίσουν καλύτερα τις τότε συχνές επιδρομές των Τούρκων, των μουσουλμάνων Αλβανών και των πολλών ληστών της γύρω περιοχής.
Αμέσως μετά την εν λόγω αναγκαία και σωτήρια συνοίκησή τους, οι κάτοικοι του Βογατσικού έκτισαν τους πρώτους μικρούς ναούς εντός και πέριξ του χωριού τους, και τους διακόσμησαν με αξιόλογες τοιχογραφίες, σημαντικά τέμπλα κι ενδιαφέρουσες φορητές εικόνες. Στους εν λόγω ναούς περιλαμβάνεται και ο Άγιος Νικόλαος των Κατασκηνώσεων, που είναι ο αρχαιότερος του Δήμου Ίωνος Δραγούμη και που αποτελεί το αντικείμενο της παρούσης ανάρτησης.
Η αρχιτεκτονική του Ναού
Ο εξεταζόμενος ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται σε απόσταση 300 μ., περίπου, έξω απ’ τον οικισμό του Βογατσικού, στην πλαγιά του υπερκείμενού του βουνού, που είναι αντέρεισμα της Σαρακίνας, ανατολικώς αυτού και λίγο πιο πάνω απ’ τις μαθητικές κατασκηνώσεις του χωριού. Πρόκειται για μία μονόκλιτη ξυλόστεγη, κεραμοσκέπαστη Βασιλική, κτισμένη με ασβεστόλιθους της περιοχής και με συνδετικό τους υλικό την κοινή λάσπη. Ο ναός δεν έχει κτητορική επιγραφή και γι’ αυτό δεν υπάρχουν σχετικές και ακριβείς πληροφορίες περί αυτού. Ανεγέρθηκε μάλλον περί τα μέσα του 18ου αιώνα και διαθέτει αξιόλογες τοιχογραφίες και σπουδαίο ξυλόγλυπτο τέμπλο του επόμενου αιώνα (μέσα του 19ου αι.). Διαθέτει επίσης δύο κόγχες στο Άγιο Βήμα, μια θύρα στην πρόσοψη και δύο μικρά παράθυρα. Το μήκος του είναι 9 μ., το πλάτος 5 μ. ενώ το ύψος των πλαϊνών τοίχων του εγγίζει τα 3,5 μ.
Η κεντρική κόγχη του Αγίου Βήματος του ναού είναι κατασκευασμένη και περιλαμβάνεται ολόκληρη μέσα στο «σώμα» του ανατολικού του τοίχου. Εκ του λόγου τούτου, ο τοίχος αυτός δεν διαθέτει στην εξωτερική του όψη την καθιερωμένη αντίστοιχη ημικυλινδρική κόγχη, αλλ’ είναι εντελώς επίπεδος.
Γενικώς, ο εν λόγω ναός του Αγίου Νικολάου είναι ένα σημαντικό μεταβυζαντινό μνημείο της Άνω Μακεδονίας, που δικαίως προκαλεί το ενδιαφέρον των ειδικών επιστημόνων και τον θαυμασμό των φιλότεχνων χριστιανών.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Περισσότερα στοιχεία για τον εξεταζόμενο ναό του Αγίου Νικολάου Βογατσικού υπάρχουν στη σχετική Μελέτη του Γιώργου Τ. Αλεξίου, που είναι καταχωρημένη στο Διαδίκτυο, στον Ιστότοπο «Χριστιανική Καστοριά», στη Διεύθυνση:
