Το φθινόπωρο είναι η καλύτερη εποχή για να επισκεφτεί κάποιος το Γράμμο, λόγω των καταπληκτικών χρωμάτων που ντύνεται η φύση. Εντυπωσιασμένος ως επισκέπτης από την τόσο άγνωστη και σπάνια φυσική ομορφιά του, αναρωτιέσαι πώς ένας τόσο ειδυλλιακός τόπος έγινε «θέατρο» των πιο σκληρών μαχών κατά τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα (1946-1949).

Μετά την επίσκεψη στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης έχεις κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στην σύγχρονη ιστορία του τόπου μας, αλλά ταυτόχρονα και ένα ταξίδι αυτογνωσίας, αφού έχεις την αίσθηση ότι οι απαντήσεις που πήρες έβαλαν αρκετά πράγματα στην θέση τους.

Γράφει η Ασημίνα Τούνα

Περπατώντας μέσα στα πλούσια δάση και τις κορυφές, ερχόμαστε σε επαφή με τα απομεινάρια από τις εγκαταστάσεις των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Από πολυβολεία και ορύγματα, μέχρι νοσοκομεία, καταφύγια και χώρους αποθήκευσης πολεμικού υλικού. Βρισκόμαστε σε ένα συγκλονιστικής ομορφιάς μέρος, με απίστευτη φύση, αλλά και ιστορία, αφού στα χώματά του διαδραματίστηκε μία από τις συγκλονιστικότερες στιγμές της νεότερης ιστορίας μας.

Ποιες ήταν οι συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή και, τελικά, πώς τα γεγονότα του εμφυλίου συνδέονται με τη δική μας καθημερινότητα και με τον τρόπο που σήμερα βλέπουμε τον κόσμο;

Μετά την εξόρμηση στο μοναδικό βουνό που σημάδεψε τη νεότερη ιστορία μας, την περιήγηση στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης και «μπαίνοντας» σε βαθιά νερά – αφού θα μυηθείτε εκ των πραγμάτων σε μία από τις πιο άγριες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας, θα έχετε πάρει τις απαντήσεις που ζητάτε.

Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Για να είμαστε ακριβείς, δεν επαναλαμβάνεται ακριβώς όπως έγινε. Και αυτό συμβαίνει γιατί οι συνθήκες κάθε φορά είναι διαφορετικές, εμείς είμαστε διαφορετικοί, η κουλτούρα μας, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να μάθουμε πράγματα από την ιστορία. Και ειδικά όταν μιλάμε για ιστορία, δεν μπορεί κανείς να είναι απόλυτος.

Μαγευτική φύση & επαφή με την σκοτεινή πλευρά της Ιστορίας

Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης βρίσκεται στην καρδιά του Γράμμου, περίπου 50 χμ. νοτιοδυτικά της Καστοριάς και η λειτουργία του αποτελεί υπόδειγμα θεματικού τουρισμού και ένα μεγάλο κεφάλαιο στις ιστορικές – φυσιολατρικές διαδρομές στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια. Εφόσον βρεθείτε στην περιοχή του Γράμμου, θα ήταν – αλήθεια – κρίμα να μην το επισκεφθείτε, ακόμη και αν χρειαστεί να οδηγήσετε λίγο παραπάνω.

Κρυμμένο σε ένα αλπικού τύπου ξέφωτο, που το περιβάλλει πυκνό δάσος με οξιές, το Πάρκο προβάλλει σαν ορεινό καταφύγιο, μετά από 4 χμ χωματόδρομου μέσα στο βουνό (καλός δασικός δρόμος, βατός για συμβατικά αυτοκίνητα όλο το χρόνο – το χειμώνα να προηγηθεί τηλεφώνημα για ενημέρωση της κατάστασης του δρόμου, λόγω χιονόπτωσης).

Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης (ΠΕΣ), σε υψόμετρο 1.455 μ. στα Λιβάδια Κοτύλης, προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του τόπου, μοναδικού σε ιστορία και φυσικό πλούτο. Μέσα από εκθέσεις, συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά και τη λειτουργία βιβλιοθήκης και σχετικής ιστοσελίδας, το Πάρκο αποσκοπεί να αποτελέσει βήμα μελέτης και πεδίο εμπειρίας τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς.

Στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης λειτουργεί Έκθεση Ιστορικού Περιεχομένου, μέσα από την οποία προβάλλεται η κοινωνία της ευρύτερης περιοχής από τα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Παράλληλα, παρουσιάζονται οι συγκρούσεις και οι απελευθερωτικοί αγώνες που καθόρισαν την ιστορική πορεία του τόπου και της χώρας, από τον Μακεδονικό Αγώνα, τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη Μάχη της Πίνδου και την Αντίσταση.

Όπως θα ήταν αναμενόμενο, ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης είναι αφιερωμένο στον Εμφύλιο Πόλεμο, η δραματική κορύφωση του οποίου σημειώθηκε εκεί. Αναπαραγωγές φωτογραφιών, χαρτών, διαταγών, πρωτοσέλιδα εφημερίδων και άλλο αρχειακό υλικό, μεταφέρουν την ατμόσφαιρα της εποχής.

Στους χώρους του Πάρκου λειτουργεί παράλληλα Έκθεση Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος, στην οποία παρουσιάζεται ο πλούσιος φυσικός κόσμος του Γράμμου, μέσα από φωτογραφικό υλικό. Η ποικιλία των οικοτόπων κατά τη σταδιακή αύξηση του υψομέτρου και ο κατακερματισμός του τοπίου, η πλούσια πανίδα και χλωρίδα, διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον των επισκεπτών.

Συνεχίζοντας το έργο που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια, το ΠΕΣ συνεχίζει την πορεία του με ανανεωμένο περιεχόμενο και δράσεις, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα φυσικό και ιστορικό αξιοθέατο, το οποίο αναδεικνύει το μοναδικό οικοσύστημα και την ιστορία του τόπου.

Περπατώντας στην Ιστορία και τη Φύση

Ξεναγήσεις

Οι ξεναγήσεις στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης πραγματοποιούνται κάθε Κυριακή, ενώ πραγματοποιούνται και τις αργίες, αλλά και τις καθημερινές κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης. Δεν υπάρχει εισιτήριο, διαρκούν περίπου τρεις ώρες και περιλαμβάνουν επίσκεψη στις δύο μόνιμες εκθέσεις, στις περιοδικές εκθέσεις, περίπατο στο δάσος και συζήτηση. Περισσότεροι από 50.000 εκδρομείς έχουν περάσει από τις εγκαταστάσεις του Πάρκου από το 2012.

Επιστημονικός υπεύθυνος του Πάρκου είναι πλέον ο Καθηγητής κ. Θεόδωρος Σιόντης, ο οποίος και ξεναγεί τους παρευρισκόμενους στον χώρο και ταυτόχρονα σε μια από τις πιο άγριες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας με φόντο την απίστευτη ομορφιά του Γράμμου. Οι επισκέπτες ενημερώνονται με μια ψύχραιμη και αντικειμενική θεώρηση για όσα διαδραματίστηκαν στο «αιματοβαμμένο» βουνό, που όπως λέει ο ίδιος, «αποτελεί από μόνο του ένα μνημείο».

Για χρόνια, τις ξεναγήσεις αναλάμβανε ο διδάκτωρ Ιστορίας – Πολιτικής Επιστήμης του Α.Π.Θ. Ραϋμόνδος Αλβανός, συνεργάτης του Ιδρύματος της Βουλής και πρώην Επιστημονικός Υπεύθυνος του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης. Ο ίδιος, μάλιστα αναφέρει συχνά πως είναι φορές που αισθάνεται να ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί, όταν μιλά για τον εμφύλιο πόλεμο – παρά την επιστημονική του κατάρτιση και το διδακτορικό του στη Σύγχρονη Ιστορία την περίοδο του Μεσοπολέμου και της δεκαετίας του ’40. Άλλωστε, δεν είναι εύκολο να μιλάς για τον Εμφύλιο, οι μνήμες είναι ακόμα νωπές και ο Εμφύλιος – είναι αλήθεια – δημιούργησε βαθιά ριζωμένες πολιτικές ταυτότητες.

Επικοινωνία

Πριν την επίσκεψή σας στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, να επιβεβαιώσετε το ωράριο λειτουργίας και να ενημερωθείτε για την κατάσταση του δρόμου στα τηλέφωνα 24670 21853 και 24670 62136.

Διαμονή

Στο Πάρκο λειτουργεί, επίσης, ξενώνας και εστιατόριο που διαχειρίζεται ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Νεστορίου. Οι τιμές είναι εξαιρετικά οικονομικές και τα έσοδα προορίζονται για την ενίσχυση της δράσης του Γυναικείου Συνεταιρισμού της περιοχής.

Φαγητό

Οι φιλόξενες κυρίες του Γυναικείου Συνεταιρισμού Νεστορίου έχουν αναλάβει με μεράκι και το καφέ – εστιατόριο στον ξενώνα, όπου μπορείτε να γευματίσετε και να απολαύσετε τα τοπικά καλούδια της περιοχής. Ετοιμάζουν εξαιρετικό παραδοσιακό φαγητό και χειροποίητα γλυκά, όλα φτιαγμένα με φρέσκα τοπικά προϊόντα της δυτικής Μακεδονίας σύμφωνα με τις συνταγές των γιαγιάδων τους. Αρκεί να ενημερώσετε εγκαίρως για την επίσκεψη σας, ώστε να σάς περιμένουν.

Πρόσβαση

H απόστασή του από την Καστοριά είναι γύρω στα 50 χμ μέσω Νεστορίου – Πεύκου και η διαδρομή διαρκεί περίπου 1 ώρα.