Ανακαλύψεις που ξεχώρισαν για την ιδιομορφία τους και ήλθαν να εμπλουτίσουν τη φαντασία μας για τους κόσμους που βρίσκονται «εκεί έξω»
Έχει αρχίσει να γίνεται ρουτίνα η ανακάλυψη εξωπλανητών, κάτι που έγινε πιο φανερό το 2018, ένα έτος όπου δεν έλειψαν οι σχετικές ειδήσεις. Όμως όσο αυξάνονται οι ανακαλύψεις, τόσο περισσότερο γίνεται αντιληπτό ότι το σύμπαν μπορεί να μας εκπλήξει.
Ακολουθούν ορισμένες ανακαλύψεις που ξεχώρισαν για την ιδιομορφία τους και ήλθαν να εμπλουτίσουν τη φαντασία μας για τους κόσμους που βρίσκονται «εκεί έξω» και μας περιμένουν.
1. Μια παγωμένη γειτονική υπερ-Γη: Ένας παγωμένος εξωπλανήτης (Barnard’s Star b) που κινείται γύρω από το κοντινό αχνό άστρο του Μπάρναρντ σε απόσταση περίπου έξι ετών φωτός, έχει μάζα υπερτριπλάσια της Γης και θερμοκρασία μείον 170 βαθμών Κελσίου. Είναι ο δεύτερος κοντινότερος εξωπλανήτης, μετά τον Proxima b γύρω από το άστρο Εγγύτατος στο τριπλό σύστημα του Άλφα του Κενταύρου σε απόσταση 4,4 ετών φωτός. Όμως το άστρο του Μπάρναρντ πλησιάζει συνεχώς τη Γη και εκτιμάται ότι σε 10.000 χρόνια θα είναι πλέον αυτό (και μαζί ο εξωπλανήτης του) το πιο κοντινό στο δικό μας πλανήτη και όχι ο Άλφα του Κενταύρου.
2. Ένα τεράστιο πλανητικό «νεογνό»: Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή αποκάλυψε για πρώτη φορά ένα πελώριο πλανητικό «μωρό» να γεννιέται από ένα δίσκο σκόνης και θραυσμάτων γύρω από το νάνο άστρο PDS 70 σε απόσταση 370 ετών φωτός. Αυτή υπήρξε η πρώτη επιβεβαιωμένη άμεση παρατήρηση ενός εξωπλανήτη σε τόσο μικρή ηλικία (μόλις πέντε εκατομμυρίων ετών). Όταν μεγαλώσει, προβλέπεται να γίνει ένας αέριος γίγαντας, καθώς ήδη είναι σχεδόν τριπλάσιος του Δία.
3. Ο εξωπλανήτης που εξαερώνεται: Το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο TESS της NASA βρήκε τον πρώτο του εξωπλανήτη, μια υπερ-Γη που φαίνεται σταδιακά να εξατμίζεται από τη μεγάλη θερμότητα που δέχεται από το μητρικό άστρο. Ο πλανήτης Pi Mensae c, που έχει διάμετρο διπλάσια της Γης και πενταπλάσια μάζα, κινείται σε απόσταση σχεδόν 60 ετών φωτός από τη Γη, γύρω από το άστρο Pi Mensae, όπου είχε ήδη βρεθεί παλαιότερα ένας άλλος αέριος γίγαντας εξωπλανήτης. Ο Pi Mensae c πιθανώς έχει βραχώδη πυρήνα και μεγάλη ατμόσφαιρα από υδρογόνο και ήλιο, η οποία σταδιακά εξαφανίζεται λόγω της έντονης αστρικής ακτινοβολίας, ενώ δεν αποκλείεται να έχει και νερό.
4. Μία μεταλλική σφαίρα: Ο πλανήτης K2-229 b ξεχωρίζει, επειδή εκτιμάται ότι έχει ένα τεράστιο μεταλλικό πυρήνα που αποτελεί περίπου τα δύο τρία της μάζας του (συγκριτικά πλανήτες όπως η Γη και ο Άρης έχουν μεταλλικούς πυρήνες έως το ένα τρίτο της μάζας τους). Ο μεταλλικός πλανήτης κινείται γύρω από ένα άστρο ελαφρώς μικρότερο και ψυχρότερο από τον Ήλιο σε απόσταση 339 ετών φωτός από τη Γη. Η απόσταση από το άστρο του είναι τόσο μικρή που «ψήνεται» από την ακτινοβολία του και η θερμοκρασία του εκτιμάται στους 2.058 βαθμούς Κελσίου.
5. Ο πρώτος εξωγαλαξιακός εξωπλανήτης: Για πρώτη φορά οι αστρονόμοι έχουν ενδείξεις για πλανήτες πέρα από το δικό μας γαλαξία (έως τώρα όλες οι ανακαλύψεις εξωπλανητών έχουν γίνει μέσα στο γαλαξία μας). Το 2018 ανίχνευσαν σε ένα μακρινό γαλαξία ανωμαλίες στην ακτινοβολία των άστρων του, οι οποίες πιθανότατα οφείλονται σε πλανήτες που κινούνται γύρω τους.
6. Η πατρίδα του Σποκ: Ανακαλύφθηκε σε απόσταση 16 ετών φωτός από τη Γη, γύρω από το άστρο «40 Α Ηριδανού», ένας εξωπλανήτης διπλάσιος από τη Γη. Η «είδηση» είναι ότι το εν λόγω άστρο (υποτίθεται ότι) είναι ο «Βουλκάν», η πατρίδα του Σποκ από το «Σταρ Τρεκ».
7. Οι μεγάλοι αδελφοί: Το τηλεσκόπιο ALMA του ESO στη Χιλή εντόπισε τέσσερις αέριους γίγαντες εξωπλανήτες γύρω από το νεαρό άστρο CI Tau, ηλικίας μόνο δύο εκατομμυρίων ετών, σε απόσταση 500 ετών φωτός από τη Γη. Ο ένας εξωπλανήτης έχει τη μάζα του Δία, ο δεύτερος δεκαπλάσια από του Δία και οι άλλοι δύο τη μάζα του Κρόνου. Είναι η πρώτη φορά που οι αστρονόμοι βλέπουν τέσσερις αέριους γίγαντες γύρω από ένα τόσο νεαρό άστρο.
8. Το πρώτο εξωφεγγάρι: Το 2018 ανακαλύφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble βάσιμες ενδείξεις για τον πρώτο δορυφόρο που έχει βρεθεί γύρω από έναν εξωπλανήτη και μάλιστα έχει τεράστιο μέγεθος. Το εξωφεγγάρι (ή εξωδορυφόρος), που έχει το μέγεθος του Ποσειδώνα, κινείται γύρω από τον Κέπλερ-1625 b, ένα πλανήτη σαν το Δία. Το φεγγάρι κινείται σε απόσταση τριών εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη του, περίπου οκτώ φορές την απόσταση Γης-Σελήνης. Ο δορυφόρος, που είναι ίσως αέριος, θα φαίνεται στον ουρανό του πλανήτη του διπλάσιος από ό,τι φαίνεται η Σελήνη στο δικό μας ουρανό.
