Του Μηνά Κυβεντίδη
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟΥΣ ΚΟΡΩΝΟΙΟΥ
Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τη στιγμή που ένας αόρατος και ύπουλος επισκέπτης ήρθε να συνταράξει την παγκόσμια κοινότητα, σκορπίζοντας στη διαδρομή του συναισθήματα φόβου, απόγνωσης, θυμού, ανασφάλειας και υπαρξιακής απειλής. Κυρίαρχα όμως – σ ‘αυτή τη δραματική επέλαση του – προκάλεσε εκατόμβες ανθρώπινων απωλειών κάθε ηλικίας, κάθε φυλής, κάθε κοινωνικής διαστρωμάτωσης χωρίς να κάνει εξαιρέσεις. Οι ειδικοί τον ονόμασαν covid-19…
Σε αυτή τη μάχη (με τον άγνωστο αρχικά ως προς τη μορφολογία του εχθρό), δοκιμάστηκαν σκληρά οι αντοχές και τα αντανακλαστικά του ανθρώπινου είδους, όπου οι ψυχολογικές επιπτώσεις απείλησαν να σαρώσουν τα γενετήσια ένστικτα της αυτοάμυνας και της αυτοσυντήρησης. Ο εγκλεισμός, η αγωνιά για την υγεία τόσο την προσωπική όσο και των στενών οικογενειακών προσώπων, η διάρκεια της κρίσης, η ανησυχία για το μέλλον των επαγγελματικών ζητημάτων, είχαν σαν αποτέλεσμα την πρόκληση μιας σειράς αρνητικών συναισθημάτων με αβέβαιο τον χρόνο ίασης και απαλλαγής αυτών..
Με την πάροδο του χρόνου και καθώς το αρχικό σοκ άρχισε να
καταλαγιάζει, η κοινότητα έθεσε σε λειτουργία όλα τα φίλτρα αυτοάμυνας
προκειμένου να επιβιώσει ανθρωπιστικά αλλά κυρίως ψυχολογικά,
ανασύροντας όλα τα όπλα από την φαρέτρα της υπέρτατης αξίας: της ζωής..
Ποιο ήταν το κλειδί όμως της ανθρώπινης κοινότητας για να σαλπίσει
την αντεπίθεση της??? Η απάντηση απλή.. Αντιμετώπισε σθεναρά και κατά
πρόσωπο τα αρνητικά συναισθήματα, μέσα από την παραδοχή και την εν
συνέχεια ανάλυση του εχθρού, αποδεχόμενη την ύπαρξη του. Δεν αναλώθηκε
στη μεμψιμοιρία και στην αδράνεια. Βρήκε διέξοδο μέσα από την αναζήτηση
μεθόδων που θα υπεράσπιζαν τις ηθικές και τις υπαρξιακές της αξίες..
Ο άνθρωπος φρόντισε περισσότερο τον εαυτό του. Επίλεξε και
αξιολόγησε τις πληροφορίες που θα ακούσει εστιάζοντας στις έγκυρες πηγές
ενημέρωσής. Συντήρησε την κοινωνική συνοχή επικοινωνώντας με συγγενείς,
φίλους και συνεργάτες. Φρόντισε τη σωματική του άσκηση.. Υιοθέτησε
υγιεινούς τρόπους ζωής. Προετοιμάστηκε για το ενδεχόμενο να
συμπεριληφθεί στη λίστα επισκέψεων του ιού…Αλλά κυρίως έστρεψε το
βλέμμα του στο συνάνθρωπο και σε ότι μπορεί να βιώνει ο καθένας μέσα από
την όποια ιδιότητα του… Είτε σαν ασθενής, είτε σαν φορέας, είτε σαν
συγγενής, είτε σαν γιατρός, είτε σαν νοσηλευτής, είτε σαν μέλος
οποιασδήποτε αρχής κοινωνικής προστασίας.. Ίσως για πρώτη φορά στα
χρονικά του αιώνα, ξεδίπλωσε τα ισχυρότερα συναισθήματα σύμπνοιας και
αλληλεγγύης που ήταν απόρροια μιας κοινής και ανελέητης μάχης μέχρις
εσχάτων.. Και ίσως για πρώτη φορά, το μέγεθος και η αξία της
εν συναίσθησης θριάμβευσε έναντι της μισαλλοδοξίας και του
ωχαδερφισμού…
Τι είναι όμως η εν συναίσθηση???
Σύμφωνα με ειδικούς ερευνητές ο όρος “εν συναίσθηση” περιγράφει ένα
ευρύ φάσμα εμπειριών. Ορίζεται ως η ικανότητα να αισθανόμαστε τα
συναισθήματα που βιώνουν οι άλλοι άνθρωποι, όπως και η δυνατότητα να
επιχειρούμε να φανταστούμε τι μπορεί να σκέφτεται η να νιώθει ο άλλος
άνθρωπος…Συναντούμε δυο τύπους εν συναίσθησης.. Η “συναισθηματική
εν συναίσθηση” αφορά στις αισθήσεις και στο συναίσθημα που νιώθει κανείς
όταν έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα του άλλου…Πρόκειται για έναν
καθρέφτη του συναισθήματος του άλλου ανθρώπου που συχνά μας προκαλεί
άγχος όταν εντοπίζουμε τους φόβους και τις αγωνίες του.. Η “νοητική
εν συναίσθηση” αφορά στην ικανότητα μας να εντοπίζουμε και να κατανοούμε
τα συναισθήματα του άλλου ανθρώπου…Η εν συναίσθηση φαίνεται πως έχει
βαθιές ρίζες στην ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους…
Πόσο σημαντικός είναι όμως ο ρόλος της εν συναίσθησης στο ζήτημα της
παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης???
Η ενσυναίσθηση είναι δομικό στοιχείο αυτού που ονομάζεται ηθική
αλλά και βασικό συστατικό των πετυχημένων διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς
μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε την οπτική, τις προθέσεις αλλά κυρίως
τις ανάγκες του άλλου…
Κατά την προσπάθεια αντιμετώπισης των αρνητικών συνθηκών που
προκάλεσε η πανδημία, άτομα με αυξημένο δείκτη ενσυναίσθησης, κατέγραψαν
συμπεριφορές ισχυρής αλληλεγγύης και σπουδαίας βοήθειας σε ανθρώπους που το είχαν ανάγκη , ακόμα κι αν αυτή τους η προσφορά
είχε συχνά μεγάλο κόστος για τους ιδίους και τα συμφέροντα τους…
Επίσης, η βαθιά ενσυναίσθηση λειτούργησε μεταδοτικά ενθαρρύνοντας
και άλλους ανθρώπους στην εκδήλωση συμπεριφορών σύμπνοιας ακόμα και
αυταπάρνησης σε πολλές περιπτώσεις, εξυψώνοντας στοιχεία αμέριστου
αλτρουισμού…
Η ενσυναίσθηση λειτούργησε εποικοδομητικά ως προς την αντιμετώπιση
ζητημάτων προκαταλήψεων και ρατσισμού κατά την διαδρομή της υγειονομικής
επίθεσης, με αποτέλεσμα η κοινωνία να απλώσει ασπίδες προστασίας χωρίς
εξαιρέσεις, ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος, καταγωγής, κοινωνικής και
οικονομικής καταβολής…Αναδείχτηκε μια τεράστια νίκη της “ισχύς εν τη
ενώσει” που δεν είχε προηγούμενο..
Ταυτόχρονα η εν συναίσθηση έδωσε τη δυνατότητα στη διάρκεια του
εγκλεισμού, να κατανοηθούν αρτιότερα τα συναισθήματα που τρέφονται μέσα
στο οικογενειακό περιβάλλον από το εκάστοτε μέλος, να εντοπισθούν και να
καταπολεμηθούν ικανοποιητικά οι συναισθηματικές ανασφάλειες και να
επιλυθούν συντομότερα και ειρηνικά εσωτερικές συγκρούσεις…Συντέλεσε
ουσιαστικά στη μείωση του εκφοβισμού και της επιθετικότητας στο πλέγμα
του οικογενειακού ιστού, φέρνοντας στην επιφάνεια τα ποιοτικά
χαρακτηριστικά των μελών του,
που σχετίζονται με την καλοσύνη, την καλοπροαίρετη στάση, την αγωγή, την
παιδεία και την ανατροφή…
Άλλο τόσο σημαντική υπήρξε η συμβολή της εν συναίσθησης στην
καταπολέμηση των ανισοτήτων, με κινητήριο μοχλό την κοινωνική αρωγή σε
στιγματισμένες ομάδες όπως αυτές των εξαρτημένων, των αστέγων και των
μοναχικών ανθρώπων…Σπάνια στις εποχές μας παρατηρείται τόση
κινητοποίηση ώστε να σταθεί ο ένας στο πλευρό του άλλου..
Μελέτες μεγάλης κλίμακας ανέδειξαν πως γιατροί και νοσηλευτές με
υψηλή εν συναίσθηση κατά την τέλεση του καθήκοντος, καλλιέργησαν στις
τάξεις τους κλίμα αυταπάρνησης με αποτέλεσμα την αρτιότερη παροχή
υπηρεσιών με μοναδικό τρόπαιο τη σωτήρια της ανθρώπινης ζωής..
Ο εκπαιδευτικός κόσμος οπλισμένος κι αυτός με υψηλά επίπεδα
συναίσθησης και με ανεπτυγμένο αίσθημα ευθύνης, στάθηκε επάξια στο ύψος
των περιστάσεων, συμβάλλοντας κυρίαρχα στην πνευματική υγεία του
μαθητικού κόσμου, ενώ ταυτόχρονα συντέλεσε ώστε να μην αποκοπεί η
διασύνδεση της νεολαίας από το σχολικό μαθησιακό περιβάλλον..
Τέλος, η ενσυναίσθηση βοήθησε σε άτομα που υπηρετούν θέσεις
εξουσίας και πολιτικής προστασίας, να επιδείξουν μεγαλύτερη
αυτοπεποίθηση κατά την αντιμετώπιση της κρίσης και ταυτόχρονα να
προβάλουν ένα ακατάβλητο κοινωνικό πρόσωπο στήριξης και συνεισφοράς στις
πληττόμενες ομάδες , ώστε να απαλυνθούν πληγές της ζοφερής κατάστασης…
Συμπερασματικά, ίσως τελικά προκύπτει ένα αισιόδοξο μήνυμα…Πως οι δύσκολες συγκυρίες, μεστώνουν και κοινωνικοποιούν την ανθρώπινη
φύση, συνδράμουν στην εξύψωση του εσωτερικού και υπαρξιακού υποβάθρου
και φέρνουν στην επιφάνεια όλα εκείνα τα εσωτερικά χαρίσματα που όταν
συμμαχήσουν γίνονται ακατανίκητα ως συνασπισμός, ενάντια σε εσωτερικούς
η εξωτερικούς, φανερούς η αοράτους εχθρούς…Η αναθεώρηση και η
αναπροσαρμογή των προτεραιοτήτων, μόνο καλυτέρους ανθρώπους μιας
καλύτερης κοινωνίας.
