Λίγες εβδομάδες μετά την υπερψήφιση με ευρύτατη διακομματική πλειοψηφία στη Βουλή της τροπολογίας βάσει της οποίας θα χορηγείται άδεια διαμονής σε μετανάστες εργαζόμενους που συμπληρώνουν τρία (3) τουλάχιστον συνεχή έτη παραμονής στη χώρα, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις αγροτικών συλλόγων δύσκολα θα καλυφθούν στο σύνολό τους οι ελλείψεις εργατών γης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Κρήτη υπολογίζεται πως απουσιάζουν περίπου 15.000 εργάτες γης, ενώ ο αριθμός αυτός στη Δυτική Πελοπόννησο –ειδικά στην καλλιέργεια φράουλας– ανέρχεται σε περίπου 10.000. Αντίστοιχος είναι ο αριθμός των εργατών γης που απουσιάζει και από πολλούς νομούς της Μακεδονίας, όπως της Ημαθίας, της Πέλλας, της Καβάλας και της Πιερίας, σύμφωνα με όσα μετέφεραν στην «Κ» άνθρωποι που έχουν γνώση των προβλημάτων.
Την ίδια ώρα, υπολογίζεται πως οι μετανάστες που εργάζονται αυτή τη στιγμή για περισσότερα από τρία χρόνια στα ελληνικά χωράφια και είναι οι ωφελούμενοι της τροπολογίας, δεν ξεπερνούν τις 30-35 χιλιάδες. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξε κύμα φυγής από την Ελλάδα προκειμένου να εργασθούν σε άλλες χώρες όπως η Ιταλία όπου δίνεται δικαίωμα νόμιμης εργασίας για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Οπως περιγράφουν στην «Κ» αγρότες και μετανάστες γης, η τροπολογία θα βοηθήσει ώστε να μη φύγουν και οι εργάτες γης που παραμένουν και έχουν αποκτήσει εξειδίκευση. Θα σταματήσει έτσι το πλήγμα που δέχεται η ελληνική γεωργία εξαιτίας της έλλειψης εργατικών χεριών, φαινόμενο από το οποίο ελλοχεύει κίνδυνος και για τις εξαγωγές.
Σημαντικά προβλήματα σε όλη τη χώρα
«Οι πιο άμεσες ελλείψεις σε εργάτες γης υπολογίζονται σε 60 έως 80 χιλιάδες», δήλωσε στην «Κ» ο Μόσχος Κορασίδης, πρόεδρος της Εθνικής Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ). «Τα σημαντικότερα προβλήματα εντοπίζονται όπου έχουμε κηπευτικά και δενδροκαλλιέργειες, δηλαδή στην Κρήτη, τη Δυτική Πελοπόννησο και τη Μακεδονία. Το ζήτημα όμως είναι συνολικότερο και αφορά ολόκληρη τη χώρα, αφού σημαντικά προβλήματα αναφορικά με την έλλειψη εργατικών χεριών παρουσιάζονται ακόμη και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και του Ιονίου», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «τα αγροτικά προϊόντα που πλήττονται κατά κύριο λόγο είναι η φράουλα για την παραγωγή και τη συλλογή της οποίας χρειαζόμαστε πάρα πολύ κόσμο που δεν μπορούμε να βρούμε, καθώς και η ελαιοσυλλογή». Κι άλλα προϊόντα όμως, τα οποία πρέπει να μεταποιηθούν άμεσα, όπως τα ακτινίδια και τα ροδάκινα, απαιτούν πάρα πολλά εργατικά χέρια που είναι δύσκολο να βρεθούν». Πρόκειται για ένα ζήτημα «το οποίο γιγαντώθηκε σε μεγάλο βαθμό πέρσι και είναι οριζόντιο, καθώς πολλοί μετανάστες εργάτες γης που είχαν χαρτιά, αποχώρησαν από τη χώρα μας και πήγαν να εργαστούν στο εξωτερικό».
Παράλληλα, η έλλειψη εργατών γης οδηγεί σε αύξηση του ημερομισθίου. «Η κερδοφορία των παραγωγών είναι πολύ οριακή, καθώς ανέρχεται σε περίπου 8%» λέει ο κ. Κορασίδης. «Οταν όμως έχεις μεγάλη αύξηση σε εργατικό κόστος, δεν συμφέρει η συλλογή προϊόντων όπως η ελιά και τα κηπευτικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη συλλογή βρώσιμης ελιάς στη Χαλκιδική, τα ημερομίσθια, τα οποία ξεπερνούν τα πενήντα ευρώ, είναι απαγορευτικά για τους παραγωγούς που δυσκολεύονται να τα καταβάλουν».
Αύξηση του κόστους παραγωγής
Παράλληλα, «οι ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανεβαίνουν, αλλά εξαιτίας της έλλειψης εργατικών χεριών, δημιουργείται μεγάλη πίεση στην παραγωγή. Αν δεν έχουμε εργατικά χέρια στη συλλογή και επεξεργασία αγροτικών προϊόντων όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, όπου απαιτείται τεράστιος αριθμός εργατοωρών, σύντομα θα αντιμετωπίσουμε κάμψη και στις εξαγωγές».
Τα τελευταία χρόνια, το πρόβλημα αντιμετωπιζόταν σε μεγάλο βαθμό «με εργάτες γης οι οποίοι προέρχονταν κυρίως από την Αλβανία και τη Βουλγαρία. Πολλοί από αυτούς που απέκτησαν χαρτιά πάνε κυρίως στη Δυτική Ευρώπη για να εργαστούν εκεί σαν εργάτες γης, ή κατευθύνονται προς άλλες εργασίες. Εξάλλου δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε ότι ο πληθυσμός των γεωργών είναι γηρασμένος και όλο και λιγότεροι πάνε για το μεροκάματο», καταλήγει ο κ. Κορασίδης.
Από την πλευρά του ο Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων, Λαχανικών και Χυμών, INCOFRUIT-HELLAS, δήλωσε στην «Κ» ότι πράγματι η έλλειψη εργατών γης έχει επηρεάσει πολλές φορές στο παρελθόν τις εξαγωγές και αρκετά συχνά στην αιχμή της ζήτησης των προϊόντων, αφού «δυστυχώς οι νομιμοποιημένοι εργάτες δεν επαρκούν προκειμένου να ανταποκριθούν στη ζήτηση των εξαγωγών». Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από την περίοδο των περασμένων Χριστουγέννων, σε αρκετές καλλιέργειες «δεν υπήρχε επαρκής αριθμός εργατών για τη συγκομιδή, προκειμένου να ανταποκριθούν οι παραγωγοί στη ζήτηση».
Η μείωση των εργατών γης έχει σαν αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονάκη, την αύξηση του κόστους των προϊόντων που διατίθενται τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στο εξωτερικό. Σε ορισμένες καλλιέργειες η εργασία δύναται να αντιπροσωπεύει ακόμη και το 45% του κόστους παραγωγής, το οποίο «έχει έτσι κι αλλιώς αυξηθεί από την ενέργεια, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα». Ζήτημα για τους παραγωγούς δημιουργείται, σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονάκη, και από την κλιματική κρίση, κυρίως σε ό,τι αφορά την ωρίμανση και την καρποφορία των φυτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη φετινή παραγωγή των εσπεριδοειδών –όπου επίσης παρατηρείται έντονη έλλειψη εργατών γης– εξαιτίας «της ξηρασίας και της μη έγκαιρης λήψης ποτισμάτων, δημιουργήθηκαν σε πολλές περιοχές μικροκαρπίες».
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που επικαλέστηκε ο κ. Πολυχρονάκης, μέχρι τον Νοέμβριο του 2023, οι εξαγωγές των φρούτων και λαχανικών αυξήθηκαν κατά 10,2% σε όγκο σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά και κατά 20,7% σε αξία. Αντίστοιχα, η μεσοσταθμική τιμή εξαγωγής αυξήθηκε κατά 9,5%, ενώ στα χειμερινά φρούτα και λαχανικά –βάσει των στοιχείων του Νοεμβρίου– η αύξηση αυτή ξεπέρασε το 30%. Σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονάκη, «οι εξαγωγές πήγαν πολύ καλά κυρίως ως προς την αξία, καθώς αυξήθηκαν οι μεσοσταθμικές τιμές πωλήσεων κατά περίπου 10%». Είναι χαρακτηριστικό ότι τα φετινά ακτινίδια είχαν τιμή πώλησης «περίπου 62% υψηλότερη από πέρσι, ενώ στα πορτοκάλια η αύξηση ανήλθε σε 16%-18%».
Από την πλευρά του, ο Χρήστος Γιαννακάκης, αντιπρόεδρος της ΕΘΕΑΣ, εξήγησε μιλώντας στην «Κ» ότι το ζήτημα της έλλειψης προσωπικού συγκαλύφθηκε σε έναν βαθμό τα τελευταία χρόνια, επειδή έχουμε μείωση της παραγωγής εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. «Πρόκειται για κάτι που είδαμε με τη μειωμένη παραγωγή της ελιάς, η οποία οδήγησε στην αύξηση των τιμών. Αν είχαμε την παραγωγή των προηγούμενων χρόνων, τα μεροκάματα θα είχαν ξεπεράσει τα εκατό ευρώ».
Σχετικά με την τροπολογία τόνισε ότι αφορά ένα σημαντικό τους αίτημα που ικανοποιήθηκε, καθώς οι μεγάλες ανάγκες στη νότια Ελλάδα κυρίως, καλύπτονται από μετανάστες που είτε δεν είχαν χαρτιά είτε είχε λήξει η άδεια παραμονής τους και τώρα θα μπορέσουν να παραμείνουν στη χώρα.
«Στη χώρα μας εργάζονται κυρίως μετανάστες από το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Αφγανιστάν και λιγότερο από αφρικανικές χώρες» εξήγησε ο κ. Γιαννακάκης. «Βρίσκονται κατά κύριο λόγο σε θερμοκήπια στην Κρήτη, στην παραγωγή φράουλας στην Πελοπόννησο, στα Μέγαρα και σε άλλες περιοχές της Αττικής. Γι’ αυτό θέλουμε την παραμονή αυτών των ανθρώπων που έχουν αποκτήσει αυτή την ειδίκευση και περιμένουμε να δούμε τι θα γίνει με τις μετακλήσεις εργατών γης από τρίτες χώρες. Είναι στρουθοκαμηλισμός να λέμε ότι δεν καλύπτουμε τις ανάγκες μας από αυτούς τους ανθρώπους. Με αυτή την τροπολογία θα μπορέσουμε να τους καταγράψουμε και να πληρωθούν οι αντίστοιχες εισφορές προς το Δημόσιο».
«Μια μέρα εξαφανίζονται»
Ο Δημήτρης Μενύχτας, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Παραγωγών Φράουλας «Αέλια», βρίσκεται συχνά αντιμέτωπος με το πρόβλημα της φυγής των εργατών. «Από την περιοχή μας έχουν περάσει τα τελευταία χρόνια χιλιάδες μετανάστες, που δουλεύουν ένα μικρό χρονικό διάστημα στα χωράφια, μαζεύουν κάποια λεφτά και ξαφνικά μια μέρα εξαφανίζονται», δήλωσε στην «Κ»
Στην περιοχή καλλιεργούνται εσπεριδοειδή, κηπευτικά και ελιές. Η κύρια παραγωγή όμως είναι οι φράουλες. «Η μεγάλη έλλειψη προσωπικού δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην παραγωγή. Πολλοί αγρότες, σε πολλές καλλιέργειες, έχουν μείνει εκτεθειμένοι, επειδή δεν έφταναν τα εργατικά χέρια ώστε να γίνει η συγκομιδή. Στην Ηλεία και την Αχαΐα χρειαζόμαστε την άνοιξη περίπου 15 χιλιάδες εργάτες μόνο για τις φράουλες. Τα τελευταία χρόνια δεν μπορούμε να βρούμε τόσο κόσμο και ως αποτέλεσμα, συχνά πληρώνουμε υψηλότερα μεροκάματα, αυξάνοντας έτσι το κόστος παραγωγής χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα» τονίζει ο κ. Μενύχτας.
«Την τελευταία 5ετία έχουν φύγει από την Κρήτη περίπου 40 χιλιάδες μετανάστες, εργάτες γης που δεν είχαν χαρτιά», μας λέει ο Μιχάλης Βιαννιτάκης, γραμματέας του Ενιαίου Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας. «Η μεγάλη φυγή των εργατών γης ξεκίνησε κυρίως πριν από τρία χρόνια. Ειδικά φέτος, η έλλειψη εργατών προέκυψε από την αρχή της παραγωγής, δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα. Ακόμα δεν γνωρίζουμε το πρόβλημα που θα προκληθεί στην παραγωγή, θα φανεί μέσα στον χειμώνα».
Σύμφωνα με τον κ. Βιαννιτάκη, το μεγαλύτερο ζήτημα αναφορικά με την έλλειψη εργατών γης στην Κρήτη εντοπίζεται «στην Ιεράπετρα, στο Τουμπάκι Ηρακλείου και νότια των Χανίων. Σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν εντατικές καλλιέργειες θερμοκηπιακών κηπευτικών για περίπου 10-11 μήνες. Στην υπόλοιπη Κρήτη ζήτημα υπάρχει κυρίως στην καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού, όπου απαιτείται μεγάλος όγκος εργασίας».
Αυτό που κυρίως αλλάζει η τροπολογία είναι «ότι δεν θα φύγουν άλλοι εργάτες που τους έχουμε εκπαιδεύσει. Πλέον θα μπορούμε να δικαιολογήσουμε το κόστος εργασίας αυτών των ανθρώπων και να το εμφανίσουμε στα λογιστικά μας βιβλία, ώστε να πάρουν νόμιμα τα χρήματά τους».
Σε θερμοκήπιο στην Ιεράπετρα δουλεύει τα τελευταία οχτώ χρόνια και ο 48χρονος Αλί από το Πακιστάν. Είναι παντρεμένος και έχει τρία παιδιά. Οπως εξομολογήθηκε στην «Κ», έχει να δει την οικογένειά του από το 2015 όταν και εγκατέλειψε το Πακιστάν για να έρθει στην Ελλάδα: «Ηρθα κατευθείαν στην Κρήτη και έπιασα δουλειά στο θερμοκήπιο. Δεν έχω άδεια παραμονής. Αρχισα να μαζεύω τα χαρτιά που χρειάζονται τα τελευταία πέντε χρόνια επειδή κανείς δεν μου το είχε πει».
Ο Αλί είναι από τις περιπτώσεις που μπορεί να αποδείξει ότι ζούσε και εργαζόταν τουλάχιστον τα τελευταία τρία χρόνια στην Ελλάδα, όποτε, όπως λέει «τώρα θα μπορέσω να πάω στο Πακιστάν για 2-3 μήνες, να δω την οικογένειά μου και μετά να επιστρέψω στη δουλειά. Πρόκειται για κάτι που δεν μπόρεσαν να κάνουν οι περισσότεροι φίλοι μου που δουλεύαμε μαζί. Εφυγαν για να πάνε να δουλέψουν σε χωράφια στην Ιταλία. Εφυγε και ο αδελφός μου στην Ιταλία για να δουλέψει οικοδομή».
Στην Ελλάδα βρίσκεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια και ο 25χρονος Αβζελ από το Πακιστάν, ο οποίος εργάζεται σε χωράφι στη Σκάλα Λακωνίας, μαζί με τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια του. «Οι γονείς μου είναι στο Πακιστάν. Εχω να τους δω απ’ όταν φύγαμε, γιατί δεν έχω χαρτιά. Τα αδέλφια μου έφυγαν πριν μερικούς μήνες, ο ένας πήγε Ιταλία, ο άλλος Γαλλία. Σχεδόν όλοι όσοι δούλευαν όταν ήρθα στην Ελλάδα έχουν φύγει σε άλλες χώρες για να πάρουν άδεια».
