Η σπηλιά του Νάνου είχε μπει στις συζητήσεις της παρέας μας, παράλληλα με τη σπηλιά του Βλάχου, κάπου μέσα στο 2008. Γνωρίζαμε ότι βρίσκεται στα Μικρά Όντρια, ότι είναι μικρότερη σε μέγεθος κι ότι ήταν το ίδιο δύσκολος, ο εντοπισμός της θέσης της. Εν έτει 2014 λοιπόν, κι έχοντας πάρει προ πενταετίας, και επανειλημμένως, το μάθημα της κοπιαστικής και άσκοπης περιπλάνησης πάνω στα Μεγάλα Όντρια, στο βωμό της μάταιης αναζήτησης της σπηλιάς του Βλάχου, με βάση τις περιγραφές κάποιων ανθρώπων, αυτή τη φορά επιλέξαμε, να μην ξεκινήσουμε προς ανεύρεση της σπηλιάς του Νάνου έχοντας ως οδηγό τα όσα είχαμε ακούσει από διάφορες μεριές, αλλά να βρούμε εξαρχής τον άνθρωπο, που θα μας πάει απ’ ευθείας στο στόχο. Αυτός ήταν ο κ. Δημήτρης με καταγωγή από τον Βράχο, ο οποίος με την καλή του διάθεση και χωρίς τις συνήθεις προκαταλήψεις των περισσοτέρων με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή όταν ψάχνουμε πληροφορίες, δέχτηκε να μας οδηγήσει μέχρι τη σπηλιά.
Ξεκινήσαμε την ανάβαση από το χωριό του Βράχου, μπαίνοντας στη Σκάλα, το βασικό μονοπάτι για την έξοδο ψηλά, στο οροπέδιο των Μικρών Οντρίων. Το μονοπάτι άνετο, ασφαλές, με καλή κλίση, σε ανεβάζει εύκολα, μέσα από το πυκνόφυτο δάσος, μέχρι το ζωνάρι, στην τοποθεσία με την ονομασία Πέρασμα. Εκεί, δύο αντικριστοί βράχοι, συνθέτουν έναν όμορφο διάδρομο μήκους 20-25 μέτρων, που σε βγάζει με ασφάλεια και χωρίς κόπο πάνω από το ζωνάρι, το οποίο πλέον μοιάζει με μπαλκόνι, έχοντας για θέα τη λίμνη του φράγματος που βρίσκεται από κάτω και μεγάλο μέρος της πεδιάδας του νομού Καστοριάς. Η συγκεκριμένη διαδρομή από τον οικισμό του Βράχου μέχρι το Πέρασμα διαρκεί κοντά στη μία ώρα, σε μια υψομετρική ανάβαση περίπου 300 μέτρων. Ενδιάμεσα και λίγο πριν το ζωνάρι υπάρχει βρύση με πόσιμο νερό.
Αφού αγναντέψαμε για λίγο την ευρύτερη περιοχή από τα 1380 μέτρα υψόμετρο, ξεκινήσαμε για το ξωκλήσι της Ανάληψης που βρίσκεται στην καρδιά του βουνού. Από το Πέρασμα, όπου βρισκόμασταν, μέχρι και την Ανάληψη, όπου κάναμε και την πρώτη μας στάση για ξεκούραση, χρειαστήκαμε περίπου 15 λεπτά. Δεν υπάρχει σαφές μονοπάτι, όμως γι’ αυτό έχουν φροντίσει κάποιοι άνθρωποι από το χωριό, επισημαίνοντας τη διαδρομή με βαμμένα κόκκινα μεταλλικά ελάσματα, που είναι τοποθετημένα πάνω σε κορμούς δέν
τρων. Η διαδρομή είναι ξεκούραστη, χωρίς κλίσεις, και σε αυτό το κομμάτι της, μοιάζει περισσότερο με περίπατο σε λιβάδι και λιγότερο με ορειβασία. Φτάσαμε λοιπόν με ικανοποίηση στην Ανάληψη όπου και χτυπήσαμε τη μικρή καμπάνα για να δώσουμε λίγη ζωντάνια στο χώρο, που στις μέρες μας μοιάζει ξεχασμένος. Ο ναός είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένος και δέχεται, σπάνια πλέον, τη φροντίδα κάποιων ντόπιων.
Από την Ανάληψη κι έπειτα, προς την ανατολική μεριά των Μικρών Οντρίων, όπου και βρίσκεται η σπηλιά του Νάνου, το σκηνικό του βουνού αλλάζει και πάλι, και μετατρέπεται σε αυτό για το οποίο είναι γνωστά τα Όντρια. Λογής λογής περίεργα κοιλώματα, διάσπαρτα εδώ κι εκεί, πνιγμένα στη βλάστηση, άλλα μικρά κι άλλα μεγάλα, τρύπες ανάμεσα στους βρά
χους, συνθέτουν ένα σκηνικό διαφορετικό από τις συνήθεις εικόνες που βλέπουν οι ορειβάτες. Κι όσο ορατά κι αν είναι αυτά τα περίεργα κοιλώματα, άλλο τόσο προσοχή θέλουν, καθώς κάποια έχουν βάθος αρκετών μέτρων…
Αφήσαμε λοιπόν πίσω μας το έρημο ξωκλήσι και κινήσαμε για τη σπηλιά του Νάνου. Με μπροστάρη τον κ. Δημήτρη που “γνωρίζει κάθε πέτρα” αυτού του βουνού, η προσέγγιση ήταν εύκολη και σύντομη. Δεν υπάρχει μονοπάτι, ούτε φυσικά σήμανση, και χρειαστήκαμε περίπου 30 λεπτά για να φτάσουμε. Η είσοδος της σπηλιάς, για όσους δεν γνωρίζουν την περιοχή, εντοπίζεται δύσκολα και δεν είναι τόσο κοντά στην Ανάληψη, όπως μας μετέφεραν παλιότερα, κάποιοι από όσους ζητήσαμε σχετικές πληροφορίες. Μέσα στη σπηλιά, μπαίνεις μάλλον εύκολα, με την απαραίτητη όμως προσοχή καθώς η κλίση είναι κατηφορική και υπάρχει ο κίνδυνος της ολίσθησης.
Η σπηλιά είναι μακρόστενη και κάνει μια αριστερή στροφή μετά από τα πρώτα 5-6 μέτρα. Το συνολικό της μήκος είναι περίπου 15 μέτρα και το δεύτερο μισό της τμήμα, αυτό στο οποίο δεν φτάνει το φως της ημέρας, είναι πλούσιο σε διάκοσμο. Το ύψος της φτάνει ίσως και τα 4 μέτρα και ο διάδρομος καταλήγει σε ένα μικρό δωματιάκι στο οποίο δεν μπορεί να σταθεί όρθιος ένας άνθρωπος. Μέσα στο μικρό αυτό σπήλαιο υπήρχε και μία μοναχική νυχτερίδα, της οποίας την ησυχία χαλάσαμε για λίγο, αλλά ευτυχώς δεν την αναστατώσαμε σε βαθμό να ξυπνήσει και να αρχίσει να αναζητάει τροφή για να επιβιώσει. Σε κάποια τμήματα του διακόσμου διακρίνονται σπασμένοι σταλακτίτες, δείγμα της ανθρώπινης παρουσίας μέσα στο σπήλαιο. Μία στιγμή είναι αρκετή για να καταστραφεί αυτό που η φύση χρειάζεται πολλά χρόνια για να δημιουργήσει…
Μετά την εξόρμηση και κάνοντας σύγκριση επί χάρτου, την ακριβή τοποθεσία της σπηλιάς του Νάνου σε σχέση με αυτές τις τοποθεσίες στις οποίες καταλήγαμε με βάση τις προφορικές μαρτυρίες που είχαμε, διαπιστώσαμε ότι αν ανεβαίναμε μόνοι μας πάνω στα Όντρια, θα ψάχναμε μάταια για τη σπηλιά, σε μία περιοχή που θα απείχε από την πραγματική θέση, ίσως και 500 μέτρα απόσταση. Χωρίς τον κ. Δημήτρη, δεν υπήρχε περίπτωση να εντοπίσουμε μόνοι μας τη σπηλιά του Νάνου… Θα γινόμασταν και πάλι πρωταγωνιστές σε ένα έργο το οποίο το ζήσαμε παλιότερα αναζητώντας τη σπηλιά του Βλάχου! Ψάχνεις επί ώρες να βρεις μια συγκεκριμένη τοποθεσία και καταλήγεις να κάνεις ατελείωτους και εξαντλητικούς κύκλους πάνω στο βουνό, χωρίς ουσιαστική πρόοδο στην έρευνά σου, καθώς στα δασωμένα τμήματα, ανάμεσα στα κοιλώματα και μακριά από τα ζωνάρια, το τοπίο επαναλαμβάνεται βασανιστικά… Αυτό, το μάθαμε άριστα σε εκείνες τις πρώτες μας εξορμήσεις στην περιοχή και τότε καταλάβαμε από πρώτο χέρι, ότι για να γνωρίσεις τα πιο καλά κρυμμένα μυστικά των Οντρίων, χρειάζεσαι άνθρωπο για να σου τα δείξει…
