Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ακούσει έστω μια φορά στη ζωή του, την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν. Και δεν υπάρχει κάποιος που να μη συμφωνεί ότι πρόκειται για ένα αριστούργημα που 200 χρόνια μετά την δημιουργία του, προκαλεί ανατριχίλα.
Ανατριχιαστικές στιγμές στην επίσημη παρουσίαση
Ο Μπετόβεν όλα τα σπουδαία έργα του, τα παρουσίαζε πάντα για πρώτη φορά στη Βιέννη. Όμως, ο σπουδαίος μουσουργός ήθελε να ακουστεί η τελευταία του σύνθεση στο Βερολίνο, καθώς πίστευε ότι το μουσικό γούστο στην αυστριακή πόλη είχε αρχίσει να κλίνει προς Ιταλούς συνθέτες. Όταν το άκουσαν αυτό οι φίλοι και οι χρηματοδότες του, τον παρότρυναν να επιλέξει τη Βιέννη κάτι που αποδέχτηκε……
Εκείνη τη βραδιά “ο Μπετόβεν στεκόταν όρθιος στο πόντιουμ και γύριζε τις παρτιτούρες κουνώντας τα χέρια του. Οι μουσικοί, ειδοποιημένοι από πολύ νωρίς, δεν τον κοίταζαν. Τα μάτια τους ήταν καρφωμένα στον διευθυντή ορχήστρας και τον κύριο αρχιμουσικό, μιας και ο Μπετόβεν δεν άκουγε τον παραμικρό ήχο. Οι κινήσεις των χεριών του, δε χρησίμευαν σε τίποτε” γράφει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας – βιογράφος Γιώργος Δρόσος στο βιβλίο «Λ. Β. Μπετόβεν – Η ζωή, το έργο, η εποχή του» (εκδόσεις Ζαχαρόπουλος).
Μόλις ολοκληρώθηκε η παρουσίαση, οι θεατές που βρίσκονταν στην αίθουσα, εκστασιασμένοι από το ασύλληπτο αριστούργημα που μόλις άκουσαν, ξέσπασαν σε ατελείωτες επευφημίες και χειροκροτήματα. Ο Μπετόβεν, όμως, συνέχιζε να έχει γυρισμένη την πλάτη στο ξέφρενο κοινό. Δεν αντιλαμβανόταν τίποτα. Η 20χρονη υψίφωνος, Καρλίν Ούνγκερ, πήγε προς το μέρος του και τον έστρεψε προς το κοινό, ώστε να δει τι συνέβαινε.
Σύμφωνα με έναν μάρτυρα, «ο κόσμος τον χειροκροτούσε επί πέντε λεπτά, ενώ στον αέρα πετούσαν καπέλα και μαντίλια. Σήκωναν τα χέρια τους, ώστε ο Μπετόβεν, που δεν μπορούσε να ακούσει, να δει τουλάχιστον την αποδοχή που είχε». Το κοινό ενθουσιασμένο, τον καλούσε ξανά στη σκηνή για να τον χειροκροτήσει, γεγονός που προκάλεσε σάλο, καθώς ανάλογες τιμές προβλέπονταν μονάχα για τον βασιλιά ο οποίος και πάλι στις δημόσιες εμφανίσεις του δεν λάμβανε πάνω από τρία.
Η ιστορία της 9η Συμφωνίας
Η σύνθεση της Ενάτης Συμφωνίας σε ρε ελάσσονα, άρχισε γράφεται το 1817, όμως ο κύριος όγκος της αποτυπώθηκε στο πεντάγραμμο από το φθινόπωρο του 1822 και μετά. Στα τρία πρώτα μέρη της («Allegro ma non tropo, un poco maestoso», «Molto Vivace» και «Adagio molto e cantabile») δεν αντιμετώπισε ιδιαίτερες δυσκολίες, αλλά το τέταρτο («Presto… Prestissimo») τον δυσκόλεψε αρκετά, αφού κανείς πριν απ’ αυτόν δεν είχε προβεί σε εισαγωγή χορωδιακών μερών εντός μιας συμφωνίας (στο τέταρτο και τελευταίο μέρος μπαίνει χορωδία που απαγγέλλει στίχους από το ποίημα «Ωδή στη Χαρά», του συμπατριώτη του Φρίντριχ Σίλερ).
Η ολοκλήρωση μιας τέτοιας σύνθεσης, δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί σε καθορισμένο χρόνο, αφού ο συνθέτης αναγκαζόταν να διακόπτει την εργασία του για διάφορες αιτίες, ασχολούμενος με άλλες επείγουσες υποθέσεις ή ακόμη και με καινούργια έργα. Για εκείνον ήταν μια συνηθισμένη τακτική.
Όμως, σημαντικό ρόλο έπαιζε και η υγεία του Μπετόβεν. Εκτός από τους χρόνιους πονοκεφάλους και κολικούς, αυτή τη φορά ένιωθε και μια γενική ατονία, ενώ ταυτόχρονα εξασθενούσε ανησυχητικά και η όρασή του. Οι γιατροί του είχαν συστήσει να αποφεύγει το φως των κεριών, δηλαδή να μην εργάζεται καθόλου τη νύχτα, αλλά μόνο υπό το άπλετο φυσικό φως. Ήταν κάτι που όσο ζούσε στη Βιέννη δεν μπορούσε να ακολουθεί αυστηρά, αφού τα βράδια του δινόταν η δυνατότητα να συγκεντρώνεται απερίσπαστος και να γράφει το αριστούργημά του.
Η 9η Συμφωνία έγινε ο ύμνος της ΕΕ
Το μουσικό τμήμα της 9ης Συμφωνίας αποτέλεσε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 τον ύμνο του Συμβουλίου της Ευρώπης και ακολούθως το 1985, οι ηγέτες της γηραιάς ηπείρου αποφάσισαν ότι αυτό θα πρέπει να αποτελέσει τον ύμνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το 1824 ο Μπετόβεν ήταν ήδη 54 χρονών, με ασθενή όραση και παντελώς κωφός….τρία χρόνια μετά το 1827, πέθανε στη Βιέννη, χωρίς ποτέ του να ακούσει το τελευταίο του αριστούργημα. Λέγεται ότι το απόγευμα, όταν ξεψύχησε, μια δυνατή καταιγίδα συντάραξε την περιοχή…
