Κυριακή των Βαΐων, Πρώτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας
Σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Κυριακή των Βαΐων (ή Κυριακή του Λαζάρου ή Κυριακή Βαϊοφόρος) η προηγούμενη Κυριακή της εορτής της Ανάστασης.
Γενικά
Εορτασμός
Σήμερα, η Κυριακή αυτή τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική Εκκλησία θεωρείται ως αρχή των Αγίων Παθών. Παρά το χαρμόσυνο χαρακτήρα της, αρχικά η κατάλυση ψαριών, λαδιού και κρασιού την ημέρα αυτή θεωρήθηκαν ασυμβίβαστα προς την ιερότητα της Μεγάλης Εβδομάδας και της ακολουθούμενης νηστείας, προσαρμόζοντας αυτή ανάλογα.
Η παραπάνω ανάμνηση τιμάται ιδιαίτερα με εξέχουσα υμνολογία και μεγαλοπρεπή λειτουργία, στο τέλος της οποίας διανέμονται βάγια που έχουν προηγουμένως ευλογηθεί κατά την ακολουθία του όρθρου.
Έθιμα αναπαράστασης
Στους δε βυζαντινούς χρόνους τελούνταν ο λεγόμενος «περίπατος του Αυτοκράτορα», όπου η πομπή ξεκινούσε από τα ανάκτορα στην οποία συμμετείχε ο αυτοκράτορας κρατώντας την εικόνα του Χριστού πλαισιωμένος από το ιερατείο, όπου και κατέληγε στην Αγιά Σοφιά. Της αυτοκρατορικής αυτής πομπής ηγούνταν ο λαμπαδάριος ο οποίος έψελνε «Ἐξέλθατε ἔθνη καὶ θεώσασθε σήμερον τὸν βασιλέα τῶν οὐρανῶν…».
Το βυζαντινό αυτό έθιμο παρέλαβαν και τηρούσαν με ευλάβεια και οι Τσάροι της Ρωσίας, τους οποίους ακολουθούσε ο κλήρος ξεκινώντας από το Κρεμλίνο και καταλήγοντας στο μητροπολιτικό ναό.
Στην Ελλάδα αντ’ αυτών διατηρείται μόνο η διανομή των βαγιών από τους ιερουργούς των εκκλησιών.Κατά το Μεσαίωνα στη Δυτική Εκκλησία υπήρξε ένα περίεργο έθιμο όπου μέσα στην εκκλησία περιαγόταν όνος επί του οποίου φερόταν ομοίωμα του Χριστού.
Τελετουργία
Νηστεία
Είναι χαρακτηριστική η θέση των Aποστολικών Διαταγών όταν λένε: «Μετά από αυτές (δηλαδή τις εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων), να τηρείτε τη νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και συμπληρούμενη την Παρασκευή. Μετά από αυτές αφού σταματήσετε τη νηστεία, να αρχίζετε την αγία εβδομάδα του Πάσχα, νηστεύοντες κατ’ αυτήν όλοι με φόβο…»[1] Είναι ενδεικτικοί οι όροι “αφού σταματήσετε τη νηστεία” και “να αρχίζετε”, οι οποίοι δείχνουν ότι μια νηστεία τελειώνει και μία άλλη αρχίζει. Αυτή που τελειώνει είναι η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και αυτή που αρχίζει είναι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. άρα η εορτή αυτή βρίσκεται ανεξάρτητα ανάμεσα σε δύο νηστείες. Η θέση της λοιπόν δίνει το δικαίωμα να ομιλούν περί καταλύσεως κατ’ αυτήν την ημέρα ψαριού ή ακόμα και αυγού..[2]
Υμνολογία
-
-
-
-
-
- 1ο απολυτίκιο (Ήχος α΄)
- Τὴν κοινὴν ἀνάστασιν πρὸ τοῦ σου πάθους πιστούμενος,
- ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τὸν Λάζαρον, Χριστὲ ὁ Θεός·
- ὅθεν καὶ ἡμεῖς ὡς οἱ παῖδες, τὰ τῆς νίκης σύμβολα φέροντες,
- σοὶ τῷ νικητῇ τοῦ θανάτου βοῶμεν: «Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις,
- εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου».
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- 2ο απολυτίκιο (Ήχος δ΄)
- Συνταφέντες σοι διὰ τοῦ βαπτίσματος, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν,
- τῆς ἀθανάτου ζωῆς ἠξιώθημεν τῇ Ἀναστάσει σου
- καὶ ἀνυμνοῦντες κράζομεν: «Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις,
- εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου».
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- 3ο απολυτίκιο (Ήχος πλαγιος β΄)
- Μετὰ κλάδων ὑμνήσαντες πρότερον,
- μετὰ ξύλων συνέλαβον ύστερον,
- οἱ ἀγνώμονες Χριστόν, Ἰουδαῖοι τὸν Θεόν.
- Ἡμεῖς δὲ πίστει ἀμεταθέτῳ,
- ἀεὶ τιμῶντες ὡς εὐεργέτην,
- διὰ παντὸς βοήσωμεν αὐτῷ:
- «Εὐλογημένος εἶ ὁ ἐρχόμενος
- τὸν Ἀδὰμ ἀνακαλέσασθαι».
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- Κοντάκιο (αυτόμελο)*, (Ήχος πλάγιος β΄)
- Τῷ θρόνῳ ἐν οὐρανῷ,
- τῷ πώλῳ ἐπὶ τῆς γῆς
- ἐποχούμενος Χριστὲ ὁ Θεός.
- Τῶν ἀγγέλων τὴν αἴνεσιν
- καὶ τῶν παίδων ἀνύμνησιν
- προσεδέξω βοῶντός σοι:
- «Εὐλογημένος εἶ ὁ ἐρχόμενος,
- τὸν Ἀδὰμ ἀνακαλέσασθαι».
-
-
-
-
- (*) αυτόμελο = ψάλλεται με δική του μουσικότητα, κατ’ ίδιον μέλος
Η παρέλαση στην Ιερά Πόλη Μεσολογγίου
Σημειώσεις
Η Κυριακή των Βαΐων καθιερώθηκε να συναριθμείται λατρευτικά στη Μεγάλη Εβδομάσα από το γεγονός ότι στις ορθόδοξες εκκλησίες, κατά τον εσπερινό της Κυριακής αυτής, τελείται η ακολουθία του Νυμφίου, η οποία αποτελεί τον όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας.
Παραπομπές
Πηγές
- Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τομ. Δ΄, σελ. 30.
wikipedia.org